03. Cilt

ATLETİZM AYNA ATMACA AYNİ HASAN ATMOSFER AYRIKOTU (Agropyon Repens) ATOM AYSBERG (Buzdağı) ATOM BOMBASI AYVA AĞACI (Cydonia Oblonga) ATOM REAKTÖRÜ AYVANSARAYİ HÜSEYİN EFENDİ ATOM SAATİ […]

Alm. Atom, Fr. Atome, İng. Atom. Maddenin en küçük ve temel yapı taşı. Atom, içinde organize tanecikler bulunan ve bunlara bölünebilen yine de maddenin temel […]

Alm. Atombombe, Fr. Bombe atomique, İng. Atomic bomb. Kararsız atomların çekirdeğindeki zincirleme bölünme reaksiyonunun bir anda ve patlama şeklinde olmasıyla ortaya çıkan enerji. Eğer zincirleme […]

Alm. Atomische Uhr, Fr. Horloge Atomique, İng. Atomic clock. Atom veya moleküllerin titreşimlerini kullanarak zamanı büyük bir hassasiyetle ölçen alet. Zaman ölçümünde temel birim saniyedir. […]

Alm. Atropin, Fr. Atropine, İng. Atropine. Tıpta kullanılan, zehirli ve kristal şeklinde bir alkolait. Atropin maddesini tabiatta Atropa belladonna adlı, Türkiye’de “itüzümü” veya “güzelavrat otu” […]

Alm. Kraemer, drogist, Fr. Droguiste, herboriste, İng. Herbalist. Baharat, güzel koku, şifalı ve sağlığa faydalı bitkileri hazırlayıp satan kişi. Attarlar, günümüzde olduğu gibi eczanelerin bulunmadığı […]

Alm. Jagerei, Fr. Chasse, İng. Hunting, stalking, shooting. Spor yapmak gayesiyle avlanan, avlanmayı seven veya bunu kendine iş edinen kimselerin yaptığı iş. Avcılar, insanlar tarafından […]

Alm. Menschenrechtsrat Europas, Fr. Conseil Européen des droits humanis, İng. European human rights council. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesiyle kurulan milletlerarası mahkeme. Avrupa Konseyinin yargı organı […]

Alm. Menschenrechtskommission Europas, Fr. Comission Européenne des droits, İng. European human rights commission. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine göre kurulmuş olan yarı mahkeme niteliğinde organ. Komisyonun, […]

Alm. Abkommen der Menschenrechte Europas, Fr. Contrat Européen des droits hummans. İng. European Human rights Agreement. Avrupa Konseyi üyesi devletler arasında 4 Kasım 1950’de Roma’da […]

Alm. Europarat, Fr. Conseil d’Europe, İng. Council of Europe. 5 Mayıs 1949 Londra’da imzalanan Avrupa Konyesi Statüsü ile kurulan siyasi alandaki en önemli Avrupa teşkilatı. […]

12 Avrupa devletinin 1952’de kurduğu bilimsel araştırma merkezi. CERN, İsviçre-Fransa sınırında kurulmuştur. CERN’de yüzlerce bina, 3000 kişilik destek personeli ve nöbetleşe kısa süreler için çalışan […]

Avrupa Ekonomik Topluluğuna (AET) üye ülkelerin ortak olarak kullandıkları para birimi. Buna ECU denilmektedir. İngilizce Europeon Cuurrency Uinit’in kısaltılmış şeklidir. 13 Mart 1979’da yürürlüğe giren […]

Alm. Europarat, Fr. Parlement Eeuropéen, İng. European parliament. Avrupa Topluluklarına üye ülkelerin vatandaşlarının katıldığı doğrudan genel seçimlerle teşkil edilen yasama meclisi. 1958’de Avrupa Parlamentosu asamblesi […]

Alm. Europa Gemeinschaft, Fr. Communatue Europeénne, İng. European Community   Belirli Avrupa ülkeleri arasında, mal, hizmet ve üretim faktörlerinin (emek ve sermaye) serbestçe dolaşımını sağlamak gayesiyle […]

Alm. Eurapas Kaufmann, Fr. Commerçant d’Europe, İng. Europe Merchant. Avrupa ile ahitnameli (antlaşmalı), tüccar statüsünde ticaret yapma müsaadesi verilen Osmanlı tebeası gayri müslim tüccarlara verilen […]

Alm. Rechtsanwalt (m), Fr. Avocat, İng. Lawyer, Advocate. Kanunların tam olarak tatbikinde, haklı ile haksızın ayırt edilmesinde, mahkemelerde başkalarının hakkını arama ve korumada, dolayısıyla adaletin […]

Bilgisayarlı, NADGE (otomatik coğrafi sistem) sistemine göre çalışan, yerdeki sabit radarların yaptığı ihbar, önleme ve seyrüsefer görevlerini yapabilen, en ileri teknolojiye sahip radarlı uçak. Diğer […]

Alm. Mond (m), Fr. Lune, İng. Moon. Dünyanın tek tabii uydusu. Dünyanın çapının dörtte birinden az fazla olan çapı ile güneş sistemi içinde en büyük […]

Alm. Mondfinsternis (f), Fr. Éclipse lunaire, İng. Lunar eclipse. Dünyanın ay ile güneş arasına girmesi. Ayın dünyanın gölgesine girmesi ile güneşten aldığı parlaklığı kaybetmesi neticesinde […]

Alm. Mondexpedition (f), Fr. Expedition Lunaire, İng. Lunar expedition. Uzayın boşluğuna açılabilen insanın, uzaydan dünyayı inceledikten sonra ilk hedefi en yakın gezegen olan ay oldu. […]

Osmanlı Devletinde 23 Aralık 1876’daki Kanun-i Esasi’ye göre, Meb’usan Hey’eti ile birlikte Meclis-i Umumi’yi meydana getiren hey’et. Hey’et-i Ayan da denilmektedir. Hey’et-i Ayanın üye sayısı […]

Doksanüç Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) sonunda imzalanan barış antlaşması. Sultan İkinci Abdülhamid Hanın karşı olmasına rağmen Midhat Paşa, Damad Mahmud Paşa ve Redif Paşa gibi […]

Alm. Sonnenblume (f), Fr. Tournesol, İng. Sunflower. Familyası: Bileşikgiller (Compositae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Yerli bir bitki olmamakla beraber, soğuk yüksek yerler hariç bütün bölgelerde yetişir. […]

Yemen, Hindistan, Endonezya ve Mısır’da yaşamış çeşitli ilmi ve dini hizmetlerde bulunan Hadramut asıllı bir aile. Peygamber efendimizin neslinden olan bu aile “Alevi”, “Seyyid” ve […]

On altıncı yüzyıl Türk denizcilerinden. Aslen Karamanlı olup Kemal Reisin yetiştirmelerindendir. Osmanlı donanmasında gemi kaptanlığı vazifesindeyken Sultan İkinci Bayezid’in emriyle Memlüklü Sultanlığı hizmetine girdi. Ustası […]

Milliyetçi, muhafazakar, tahsilli ve seçkin bir kesime hitab eden bir dernek. Milli ve manevi değerlere sahip çıkan, milletin bütünlüğü, vatanın bölünmezliği, devletin güçlülüğü prensiplerini savunan, […]

Alm. Beleuchtung (f), Fr. Eclairage, İng. Lighting. Işıklı hale getirme. Aydınlatmayı tabii, sun’i, iç ve dış diye gruplara ayırmak mümkündür. Tabii aydınlatma: Dünyamızın, gündüzleri güneş, […]

On dördüncü asır başında Aydın ve çevresinde kurulan Türk beyliği. Germiyan ordusu subaşısı Aydınoğlu Mübarizüddin Mehmed  Bey kurmuştur. Germiyanoğlu Birinci Yakub Bey tarafından Aydın ve […]

Osman Gazinin kardeşi Gündüz Alp’in oğlu. Doğum yeri ve tarihi bilinmemektedir. Bir çok savaşlarda bulunarak büyük kahramanlıklar gösterdi. 27 Temmuz  1302’de Osman Beyin üstün Bizans […]

Bakara suresinin 255. ayet-i kerimesi. Bu ismin Arapça kaideye uygun söylenişi, ayet-ül-kürsi şeklinde olduğu halde, Türkçede ayet-el-kürsi diye söylenmesi daha meşhurdur ve yaygındır. Halk arasında […]

Alm. Spiegel (m), Fr. Miroir, İng. Mirror. Işığın % 100’e yakın bir kısmını düzgün olarak yansıtan cilalı yüzey. Metal yüzeylerin parlatılmasıyla ilk ayna elde edilmiştir. […]

Alm. Eisberg (m), Fr. Iceberg, İng. Iceberg. Kuzey ve güney kutub denizlerinde bulunan büyük deniz buzulu. Devamlı soğuk olan bölgelerde karın üst üste yığılması, kardan […]

On sekizinci asır Osmanlı tarih ve biyografi alimi. İsmi, Hüseyin olup, babası Hacı İsmail Ağadır. İstanbul, Fatih’te Ayvansaray civarındaki Toklu Dede Mahallesinde doğdu. Bu sebeple […]

Anadolu beyliklerinde donanma hizmetinde kullanılan asker. Osmanlı teşkilatında hafif yaya askeri. Azab, Arapçada evli olmayan, bekar erkek demektir. İlk azab teşkilatını Aydınoğlu Umur Bey İzmir’de […]

Alm. Stickstoff, Fr. Azote, İng. Nitrogen. Dünya etrafındaki atmosferde oksijen ile karışım halinde bulunan renksiz gaz. Atmosferin hacim olarak % 78.09’u azot, % 20.95’i oksijendir. […]

Dört büyük melekten biri. Ruhları almakla vazifeli olup, Kur’an-ı kerimde “Melek-ül-mevt” yani ölüm meleği olarak zikredilmiştir. Bu büyük meleğin emrinde yardımcı melekler de vardır. İslam […]

Ortadoğu Arap ülkelerinde faaliyet gösteren, bu bölgedeki Arap devletlerini bir tek Arap milleti halinde birleştirmeyi ve sosyalist fikirleri yaymayı gaye edinen siyasi parti. Tam adı; […]

İstanbul’un Haliç tarafında gemiler kapısının yanında bulunan kuledeki zindan. Burada her hangi bir suçtan dolayı idamına karar verilen yeniçeriler ile borçlarını ödemeyenler bulunurdu. Harun Reşid […]

On üçüncü yüzyılda Anadolu’da Baba Resul ve onun adamlarından Baba İshak tarafından Selçuklu Devletine karşı başlatılan siyasi isyanlar. Anadolu Selçuklu Sultanı Alaeddin Keykubad 1237’de vefat […]

Avrupa’da modern bilgisayarların başlangıç çalışmalarını yapan matematikçi, İngiliz bilim adamı. 1791’de Totnes Devon’da doğdu. Cambridge’de matematik profesörlüğü yaptı ve İngiliz Kraliyet Astronomi kuruluşunu gerçekleştirenler arasında […]

Abbasi idaresine karşı isyan eden Azerbaycan taraflarındaki Hurremilerin reisi. Azerbaycan’da doğmuş olup, doğum tarihi bilinmemektedir. Mecusi bir ailenin çocuğudur. Mejdek tarafından ortaya konan komünist fikirlerini […]

Alm. Babylonische Qönigriche, Fr. Voyaumez de Babylone, İng. Babylonian kingdoms. Ön Asya bölgesi Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki verimli sahalarda kurulan ve merkezi Babil olan […]

On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında İran’da El-Bab Ali Muhammed isminde bir Acem tarafından ortaya atılan bozuk inanç yolu. Bu inancı kabul edenlere “Babi”, yollarına da […]

Alman Türkiyatçı. 1891 senesinde Weiden’de doğdu. Würzburg ve Münih’de tarih ve sanat tarihi dersleri okudu. Hind dili ve semitik filolojisinde doktora yaptı (1914). Aynı sene […]

Alm. Hohe Pforte, Fr. Sublime-Porte, İng. Sublime Porte. Osmanlı Devletinin son döneminde sadrazamlık makamına ve hükümete verilen ad. Babıali “yüce kapı” manasına gelmektedir. Osmanlılarda “kapı” […]

İttihat ve Terakki Cemiyetinin hükumeti ele geçirmek için 23 Ocak 1913’te yaptıkları kanlı baskın. İttihat ve Terakki komitesi İkinci Meşrutiyetin ilanından ve 31 Mart Vak’asından […]

Alm. Brände   in der Hohen Pforte, Fr. Incendies de la sublime-Pote, İng. Fires on Sublime Porte. Osmanlı Devletinin idari merkezi olan Babıali’nin; 1740, 1755, 1808, […]

Hindistan’da kurulan Türk-İslam devletlerinden. Timur’un beşinci batından torunu Babür tarafından 1526’da kurulmuştur. 1483’te Fergana’nın başkenti Ardician’da dünyaya gelen Babür, 1494’te babası Ömer Şeyh Mirza’nın ölümü […]

Hindistan’da en büyük İslam Devleti olan Gürganiye Devletinin kurucusu. Asıl adı Zahireddin Muhammed Babür’dür. Timur Han soyundan gelip, babası Sultan Ebu Said’in oğlu, Fergana hükümdarı […]

Topkapı Sarayının üçüncü kapısı. Akağalar Kapısı olarak da bilinir. Sarayın birun ve enderun denilen kısımlarını birbirinden ayırmaktadır. Babüssaade kapısının ön kısmında mermer sütunlara dayanan bir […]

Topkapı Sarayının ikinci kapısı. Bu kapıya Ortakapı da denir. Fatih Sultan Mehmed Han zamanında sade bir biçimde yaptırılan bu kapının sağına ve soluna Kanuni Sultan […]

Bir çeşit vergi. Farsça baj kelimesinin Arapça ve Türkçe’de aldığı şekil olup, Gazneli, Selçuklu, İlhanlı, Akkoyunlu ve Osmanlılarda vergi manasında kullanılmıştır. Bu vergi; pazarlarda, panayırlarda […]

Batı müziğinin meşhur sanatkarlarından. Almanya’da üç asır müzik eserleri veren sanatkar bir ailenin oğludur. Eisenach kasabasında 1685 yılında doğdu. Bulunduğu muhite göre iyi bir tahsil […]

İngiliz filozof ve fen adamı. Felsefesinde düşünmeye ait hipotezlerin çürütülmesinde veya ikna edilmesinde tecrübe ve denemenin önemini izah etmiştir. Hayatı ile ilgili bilgiler daha ziyade […]

Alm. Tünche, Fr. Badigeon, İng. Limewash.  Bina duvarlarına fırça veya püskürtme ile sürülen kireç şerbeti veya plastik boya. Eskiden evlerin temizliği kireç badanalarla yapılırdı. Bugün […]

BAĞ-KUR Esnaf, sanatkar ve diğer bağımsız çalışanların sosyal sigortalar kurumu. 14 Eylül 1971 gün ve 13956 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan 2 Eylül 1971 tarih […]

Alm. Bündnis Bağdats, Fr. Pacte d’Baghdad, İng. The Baghdad Pact. Türkiye, Irak, İngiltere, İran ve Pakistan arasında kurulan Ortak Savunma ve Bölgesel İşbirliği Teşkilatı. 2 […]

Osmanlı Devletinin son devirlerinde yetişen asker, araştırmacı ve biyografi yazarı. Baban ailesinden Baban Mehmed Emir Efendinin oğludur. 1839’da Bağdat’ta doğdu. 1920’de İstanbul’da vefat etti. İlk […]

Hiciv ve ahlak şiirleri ile tanınan divan şairi. Bağdat’ta doğduğu için bu isimle meşhurdur. Anadolulu bir askerin oğludur. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Yaşadığı devirde […]

Alm. Rebellisch; rebell, Fr. Rebelle, İng. Rebellious. Asiler, haksız olarak devlete, devlet başkanına isyan edenler. İslam hukukunda devlete karşı gelenler üç kısımda incelenirler: Bagi diye […]

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler birliğinin dağılması üzerine kurulan devletlerin meydana getirdiği topluluk. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra 8 Aralıkta Brest şehrinde toplanan Rusya, Ukrayna ve Beyaz Rusya […]

Alm. Unabhüngigkeit (f), Fr. Independance, İng. Independence. Bir devletin iç ve dış işlerinde müstakil olarak, istediği gibi hareket edebilmesi. En genel anlamda bağımsızlık; muayyen bir […]

Alm. Venushaar, Frauenhaar, Fr. Capillaire, İng. Maidenhair Fern. Familyası: Eğreltiotları (Polypodiaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara bölgesi, Karadeniz, Ege, Akdeniz bölgelerinde yetişir. Rutubetli ve serin yerlerde, […]

Osmanlı şairlerinden. Asıl ismi Hasan’dır. 1766’da Gaziantep’te doğdu. 1837’de İstanbul’da öldü. Çocukluğunda yemenici çıraklığı yapardı. Sık sık çıkan ayaklanmalar ve kargaşalar sebebiyle Gaziantep’ten ayrılıp Darende, […]

On dördüncü ve 15. yüzyıllarda Mısır’da yetişen fıkıh, hadis alimi ve tarihçi. İsmi Mahmud, lakabı Bedreddin, künyesi Ebu Muhammed’dir. Babası Ahmed de büyük fıkıh alimi […]