6. Cilt Fihristi
DİYARBAKIR DÖKÜMCÜLÜK DİYATOMİT (Diatomeae) DÖMEKE SAVAŞI DİYATOMİT DÖNENCE DİYET DÖNMELER DİYOPTRİ DÖNÜM DİYOT DÖRT HALİFE DİZ MAFSALI DÖRTGENLER DİZANTERİ DÖTERYUM (Bkz. Hidrojen) DİZEL MOTORU DÖVEN […]
06. Cilt
Dolmabahçe Sarayı
İstanbul’da Dolmabahçe semtinde, deniz kıyısında, Abdülmecîd Hanın 1853-56 yılları arasında Mîmâr Garabet Balyan’a yaptırdığı saray. Vaktiyle Boğaziçi’nin bir parçası olan deniz, 1614’te Sultan Birinci Ahmed’in […]
Dömeke Savaşı
Osmanlılar ile Yunanlılar arasında vukû bulan savaş. Berlin Muâhedesine dayanarak Türk yağmasından Teselya ile Arta kazasını ele geçiren Yunanistan bu sefer de Yanya vilâyetiyle Girit’e […]
Dört Halife
Peygamberimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” vefâtından sonra Eshâb-ı kirâm (Peygamberimizin arkadaşları, ilk Müslümanlar) arasından hilâfet makâmına sıra ile seçilerek geçen dört büyük zât. Dört halîfe […]
Duhâ Vakti (Kuşluk Vakti)
Şer’î gündüz müddetinin, yâni imsaktan (oruca başlama vaktinden) güneş batana kadar olan sürenin dörtte biri. Duhâ vaktini bulmak için ezanî imsak vakti yirmi dört saatten […]
Ebced hesâbı
Ebced harflerine tekâbül eden sayıları esas almak şartıyla, herhangi bir hâdisenin târihini bir veya birden çok kelime, mısra veya beyit hâlinde verecek şekilde, o ibârede […]
Ebegümeci (Malva Sylvestris)
Alm. Wegmalve, Malve (f), Fr. Mauve (f), İng. Common Mallow. Familyası: Ebegümecigiller (Malvaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu’da yaygın bir bitki. Haziran-eylül ayları arasında çiçek açan, […]
Ebû Ali Fârmedî
On birinci yüzyılda Horasan’da yetişen İslâm âlimlerinin ve evliyânın büyüklerinden. Kendilerine Silsile-i Aliyye adı verilen büyük âlimlerden yedincisidir. İsmi, Fadl bin Muhammed’dir. Künyesi, Ebû Ali’dir. […]
Ebû Ali Fârmedî
On birinci yüzyılda Horasan’da yetişen İslâm âlimlerinin ve evliyânın büyüklerinden. Kendilerine Silsile-i Aliyye adı verilen büyük âlimlerden yedincisidir. İsmi, Fadl bin Muhammed’dir. Künyesi, Ebû Ali’dir. […]
Ebû Bekr Râzî
Meşhur tabib ve kimyâger. İsmi, Muhammed bin Zekeriyyâ olup, künyesi Ebû Bekr’dir. Râzî mahlasıyla meşhurdur. Avrupa’da Razes ismiyle tanınır. 866 (H.252) senesinde Rey’de doğdu, 932 […]
Ebû Bekr-i Sıddîk
Peygamber efendimizin “sallallahü aleyhi ve sellem” ilk halîfesi, daha hayattayken Cennet ile müjdelenen, peygamberlerden sonra bütün insanların en üstünü olan sahâbîdir. Fil Vak’asından sonra 573 […]
Ebû Dücâne
Eshâb-ı kirâmdan. Ensârın yâni Medîneli Müslümanların ileri gelenlerinden. İsmi, Semmâk (veya Simâk) bin Hareşe olup, İslâm târihinde Ebû Dücâne künyesiyle meşhur olmuştur. Medîne’nin Hazrec kabîlesinden olup, doğum târihi belli […]
Ebû Eyyûb-i Ensârî
Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden. Peygamber efendimizin “aleyhisselam” mihmândârı, yâni Mekke-i mükerremeden Medîne-i münevvereye hicret ettiği zaman, evinde misâfir eden sahâbîdir. İsmi, Hâlid bin Zeyd olup, künyesi Ebû Eyyûb’dur. Medîneli Müslümanlardan […]
Ebû Hafs-ı Haddâd
Dokuzuncu yüzyılda yetişen evliyânın büyüklerinden. İsmi, Ömer bin Seleme en-Nişâbûrî, künyesi Ebû Hafs’tır. Demircilikle uğraştığı için Haddâd lakabıyla anılmaktadır. Doğum târihi bilinmemektedir. Nişâbûr yakınındaki Körezba […]
Ebû Hafs-ı Kebîr
Dokuzuncu yüzyılda Buhârâ’da yetişen büyük İslâm âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Hafs’tır. Ebû Hafs-ı Kebîr künyesiyle meşhurdur. Doğum ve vefât târihleri bilinmemektedir. Hicrî üçüncü asırda yaşamıştır. […]
Ebû Hureyre
Eshâb-ı kirâm arasında en çok hadîs-i şerîf rivâyet edenlerden. İsmi hakkında değişik rivâyetler vardır. En meşhuru, Abdurrahmân bin Sahr olduğudur. Yemen’in Devs kabîlesindendir. Künyesi Ebû Hureyre’dir. Bu künyenin verilişi hakkında […]
Ebû Kâmil Şucâ
Meşhur Müslüman cebir ve matematik âlimi. İsmi Şucâ’ bin Eslem bin Muhammed Hâsib el-Mısrî olup, künyesi Ebû Kâmil’dir. Matematikçiler arasında İbn-i Eslem el-Hâsib (hesab, matematik […]
Ebû Katâde
Eshâb-ı kirâmdan ve Peygamber efendimizin süvârîlerindendir. İsmi Hâris, künyesi Ebû Katâde, lakabı Fâris-i Resûlullah (Resûlullah’ın binicisi)tır. Hazrec kabîlesindendir. Babası Reb’î bin Beldehe, annesi Kebşe binti […]
Ebu Lübâbe
Eshâb-ı kirâmın meşhurlarındandır. İsmi, Rifâ’a bin Abdülmünzir’dir. Adının Beşir olduğu da söylenir. Künyesi, Ebû Lübâbe’dir. Hazret-i Ali’nin “radıyallahü anh” hilâfeti zamânında vefât ettiği bildirilmektedir. Annesi […]
Ebû Ma’şer Belhî
Bağdat’ta yetişen büyük astronomi âlimi. İsmi, Ca’fer bin Muhammed bin Ömer el-Belhî’dir. 785 (H.169) senesinde Belh’te doğduğu, kaynaklarda zikredilmekteyse de bu târih kesin değildir. Batı […]
Ebû Midyen Mağribî
Evliyânın büyüklerinden. İsmi, Şu’ayb Hasan (Hüseyin veya Sinan) olup, künyesi Ebû Midyen Mağribî’dir. Aslen Endülüs’teki Becâye şehrindendir. Bugün İspanya’da bir şehir olan Sevilla civârındaki Katniyona […]
Ebû Muhammed Bağdâdî
On ikinci ve on üçüncü yüzyıllarda Bağdat’ta yetişen din ve fen âlimlerinden. İsmi, Abdüllatîf bin Yûsuf bin Muhammed bin Ali Ebî Es’ad el-Bağdâdî’dir. Künyesi Ebû […]
Ebû Mûsâ El-Eş’ari
Sevgili Peygamberimizin “aleyhisselam” ileri gelen eshâbından ve vâlilerindendir. İsmi Abdullah olup, künyesi Ebû Mûsâ’dır. Babası Kays, Yemen’in Eş’ar; annesi Tayyibe de Ak kabîlesine mensuptur. Nesebi, Abdullah bin Kays […]
Ebû Müslim Horâsanî
Serdâr ve hâkim olup, Horasan’daki dînî ve siyâsî hareketin başına geçerek, Emevîleri deviren ve Abbâsîleri tahta çıkaran komutan. Soyu, nereli olduğu ve nasıl yetiştiği hakkında […]
Ebû Nu’aym İsfehânî
Hadis, tasavvuf ve târih âlimi. İsmi, Ahmed bin Abdullah olup, künyesi Ebû Nu’aym’dır. İsfehânî nisbesiyle (diye de) bilinir. Hâfız-ı İsfehânî ismiyle de meşhurdur. 947 (H. […]
Ebû Saîd-i Fârûkî
İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî hazretlerinin torunlarından ve mîlâdî 18-19. asırlarda yetişen âlim ve velîlerin büyüklerinden. Abdullah-ı Dehlevî hazretlerinin önde gelen talebelerindendi. 1781 (H.1196)de Zilkâde […]
Ebû Saîd-i Hudrî
Eshâb-ı kirâmdan. İsmi Sa’d, nesebi Sa’d bin Mâlik bin Sinân bin Ubeyd bin Sa’lebe bin Cebr bin Avf bin Hâris bin Hazrec’dir. Babası da sahâbeden […]
Ebû Sehl Kûhî
Müslüman astronomi âlimlerinin büyüklerinden. İsmi, Veycen bin Rüstem el-Kûhî olup, künyesi Ebû Sehl’dir. Hazar Denizinin güneyindeki Taberistan’ın dağ köylerinden olan Kuh’ta doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. […]
Ebû Süfyân bin Harb
Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden ve Resûlullah efendimizin kayınpederi. İsmi, Sahr bin Harb’dır. Annesinin adı Safiyye’dir. Künyesi Ebû Süfyân ve Ebû Hanzala’dır. Hazret-i Muâviye’nin ve Peygamber efendimizin […]
Ebû Süfyân bin Hâris
Eshâb-ı kirâmdan. Resûlullah’ın “sallallahü aleyhi ve sellem” amcasıoğlu ve süt kardeşi. Babası Hâris, Abdülmuttalib’in en büyük oğluydu. Abdülmuttalib ile berâber Zemzem Kuyusunu kazıp temizlemişlerdi. Vâlidesi […]
Ebû Süleymân Cürcânî
Sekiz ve dokuzuncu yüzyıllarda yetişmiş büyük İslâm âlimi. İsmi, Mûsâ bin Süleymân, künyesi, Ebû Süleymân’dır. Cürcânî nisbesiyle (ismiyle, diye de) meşhurdur. Belh yakınlarındaki Cürcan’dandır. Doğum […]
Ebû Ubeyde bin Cerrâh
Büyük komutan ve sağ iken Cennet’le müjdelenen on sahâbîden birisidir. Ümmetin Emîni lakabıyla övülen bu yüce sahâbînin asıl ismi, Âmir bin Abdullah bin Cerrâh bin Ka’b bin […]
Ebû Zerr-il-Gıfârî
Eshâb-ı kirâmın büyüklerinden, İslâmı kabul edenlerin beşincisidir. İsminin ne olduğunda ihtilâf edildi. Kabul edileni Cündeb bin Cünâde’dir. Ancak İslâm târihinde Ebû Zer künyesiyle meşhur oldu. […]
Ebû Zeyd Belhî
Belh’te 9 ve 10. yüzyıllarda yetişen Müslüman fen âlimlerinden. İsmi Ahmed bin Sehl el-Belhî olup, künyesi Ebû Zeyd’dir. 849 (H.235) senesinde Belh’e bağlı köylerden birisinde […]
Ebü’l-Fidâ
Mısır’da yetişen Müslüman târih ve coğrafya âlimi. İsmi, İsmâil bin Ali bin Mahmûd bin Ömer olup, lakabı İmâmüddîn’dir. Ebü’l-Fidâ künyesiyle meşhur oldu. 1273 (H.672) senesinde […]
Ebü’l-Gâzi Bahadır Han
Harezm Özbek hanlarından bir hükümdar ve târihçi. Babası Arab Muhammed Han, Harezm Özbek hanlarının ceddi olan Yâd-gâr Hanın dördüncü batından torunudur. 1603’te Rus Kazaklarının Urgenç’e […]
Ebü’l-Hasan Ali Taberî
Abbâsîler zamânında yetişmiş büyük tıp âlimi. İsmi, Ali bin Rabben Taberî olup, künyesi Ebû Hasan’dır. İbn-i Rabben Taberî ismiyle meşhur oldu. Yaklaşık 770 (H.153) senesinde […]
Ebü’l-Hasan-ı Harkânî
Evliyânın büyüklerinden. İnsanları Hakk’a dâvet eden ve kendilerine Silsile-i aliyye adı verilen büyük âlim ve velîlerin altıncısıdır. İsmi Ali bin Câfer, künyesi Ebü’l-Hasan’dır. Harkânî diye […]
Ebül Hasan-ı Eş’ari
Ehl-i sünnetin îtikattaki iki imâmından biri. İsmi, Ali bin İsmâil’dir. Künyesi Ebü’l-Hasan olup, Eş’arî nisbesiyle meşhur olmuştur. Soyu, Eshâb-ı kirâmdan Ebû Mûsâ el-Eş’arî’ye “radıyallahü anh” dayanmaktadır. 941 (H.330)de vefât etti. Küçük […]
Ebülfez Ali Elçibey
Âzerbaycan Cumhurbaşkanı. Babasının ismi Kadirkulu Beg, annesi Mehrinse Hanımdır. Nahcivan’a bağlı Ordubad kasabasının Keleki köyünde 1938 senesinde doğdu. 22 Ağustos 2000’de Ankara’da vefat etti. Kabri […]
Edebî Akımlar
Belirli bir çağda, ortak bir estetik, düşünce ve sanat gâyesi etrâfında toplanan yazar ve şâirlerin üslûp, duygu ve fikir bakımlarından birbirlerine benzeyen eserler vermeleriyle ortaya […]
Edebî Türler
Şekil ve muhtevâ (biçim ve öz) bakımından ortak kâidelere göre yazılmış veya söylenmiş eserlerin sınıflandırılmasında kullanılan bir tâbir. “Tür” fen bilimlerinde ve en çok biyolojide […]
EF’ÂL-İ MÜKELLEFÎN
İslâm dîninde mükellef (sorumlu) kimsenin her türlü davranışlarının dindeki hükümleri. Dînin emirlerinden ve yasaklarından sorumlu kimselerin, yapmaları ve sakınmaları lâzım olan vazifelerin hükümlerini belirten dînî […]
Ehl-i Beyt
Peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın bütün âile fertleri. Mübârek hanımları, kızı hazret-i Fâtıma ile hazret-i Ali ve bunların evlâtları olan hazret-i Hasan ve hazret-i Hüseyin, onların çocukları […]
Ehl-i Sünnet
Alm. Der Weg der Sünniten, Fr. la voie d ahl-i Sunnat, İng. The Sunni Path. İslam dîninde doğru îtikat üzere olanlara yani Peygamber efendimiz Muhammed aleyhisselâmın […]
Elektrik Akımı
Alm. Elektrichestrom, Fr. Courant (m), électrigue, İng. Electric current. Elektrik yüklerinin bir yerden bir yere gitmesi. Bu, yüklerin kendi başlarına gitmesi şeklinde olabildiği gibi, yüklerin […]
Ellidört Farz
Her Müslümanın öğrenmesi ve uyması gereken dînî emirlerden meşhur olanları. Çocuk bâlig olunca, inanmayan biri Kelime-i tevhîdi (Lâ ilâhe illallah Muhammedün Resûlullah) söyleyince, bunun mânâsını […]
Elyesa’ Aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. İlyâs aleyhisselâmdan sonra gönderilmiştir. Her ikisi de Mûsâ aleyhisselâmın dînini yaymakla vazifelendirilmiş nebî idiler. İlyâs aleyhisselâm, İsrâiloğullarını Allahü teâlâya îmâna ve ibâdete […]
Emîr Külâl
Evliyânın büyüklerinden. İnsanları Hakk’a dâvet eden, doğru yolu göstererek saâdete kavuşturan ve kendilerine “Silsile-i aliyye” denilen âlim ve velîlerin on dördüncüsüdür. Hazret-i Hüseyin’in “radıyallahü anh”soyundan […]
Emir Sultan
Osmanlıların kuruluş devrini yaşamış olan büyük âlim ve evliyâ. Yıldırım Bâyezîd Hanın dâmâdıdır. Nesebi (soyu) hazret-i Hüseyin’e dayanır. İsmi, Muhammed bin Ali, lakabı Şemsüddîn’dir. 1368 […]
Enes bin Mâlik
Peygamber efendimize on sene hizmetle şereflenen sahâbî. Ensâr-ı kirâmın, yâni Medîneli ilk Müslümanların büyüklerinden idi. Künyesi, Ebû Hamza’dır. Bu künyeyi kendisine Resûlullah efendimiz vermiştir. Bir […]
Enver Ören
Gazeteci-yazar, biyolog ve Türkiye Gazetesi yayın topluluğu sâhibi. 10 Şubat 1939’da Denizli’nin Honaz köyünde (nâhiyesinde) doğdu. Babasının ismi Nazîf Efendi, annesinin ismi Melike Hanımdır. Dört […]
Erkam bin Ebi’l-Erkam
Eshâb-ı kirâmdan. İlk Müslümanlardandır. İsmi, Erkâm bin Ebi’l-Erkâm, künyesi Ebû Abdullah’tır. Mahzumoğulları kabîlesindendir. Mekke-i mükerremede doğdu. Doğum târihi kesin olarak bilinmemektedir. 673 (H.53) senesinde Medîne-i […]
Ermiyâ Aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Hârûn aleyhisselâm neslindendir. Mûsâ aleyhisselâmın dîninin hükümlerini bildirmekle vazîfelendirilmişti. Bir peygamber olan Şa’yâ aleyhisselâmın şehîd edilmesinden sonra, isyanları ve azgınlıkları iyice fazlalaşan […]
