7. Cilt Fihristi
ERZİNCAN EV ERZİNCÂNÎ ABDULLAH MEKKÎ EFENDİ EVCİL HAYVANLAR ERZURUM EVEREST ERZURUM KONGRESİ (Bkz. İstiklâl Harbi) EVLÂD-I FÂTİHÂN ERZURUMLU EMRAH EVLENME ERZURUMLU MUSTAFA DARİR EVLİYÂ ESAD […]
07. Cilt
Alemgirşah – Evrengzib
Bâbürlü hükümdarı, Şah Cihan’ın Mümtaz Mahal’den doğan üçüncü oğlu. 1618’de Malva Duhad’da doğdu. Muhyiddîn Muhammed Birinci Âlemgîr Şah olarak da bilinir. İmâm-ı Rabbânî hazretlerinin oğlu […]
Erzincâni Abdullah Mekkî Efendi
Büyük âlim ve velî Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin talebelerinden. İsmi, Abdullah’tır. Erzincânî, Abdullah-ı Erzincânî ve Abdullah-ı Mekkî diye bilinir. On dokuzuncu yüzyılda yaşamıştır. Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin […]
Esad Efendi (Sahhaflar Şeyhizâde)
Vak’anüvis, tasavvuf şâiri. 1789 senesinde İstanbul’da doğdu. Asıl ismi Mehmed’dir. Arapkirli, Sahhaflar Şeyhi Hacı Ahmed Efendinin oğludur. İlk tahsilini babasından aldı. Devrin ileri gelen âlimlerinden […]
Esad Feyzi Bey (Kolağası)
Son devir Osmanlı tabiplerinden. 1874’te Gömeç-Ayvalık’ta doğdu. Dâvûd Paşa Rüşdiyesini, Kuleli Askerî Tıbbiye İdâdîsini bitirdi. Mekteb-i Tıbbiye-i Şâhânede talebeyken, Alman fizikçi W.C.Röntgen’in 1895 yılında X […]
Esad Paşa (Toptânî)
Arnavut asıllı Osmanlı paşalarından. 1862’de Tiran’da doğdu. Süleymân Paşazâde Ali Toptânî’nin oğludur. İkinci Abdülhamîd Han zamânında mirimiran rütbesiyle Yanya Jandarma Kumandanlığında bulundu. Yunan Harbindeki yararlılığından […]
Eshâb-ı Kehf
Îsâ aleyhisselâmdan sonra, din düşmanları her tarafı kapladığı bir zamanda, dinlerini korumak için her şeylerini terk edip, hicret eden ve Efsûs (Tarsus) taki mağarada medfun […]
Eshâb-ı Kirâm
Peygamberimizin “aleyhisselâm” arkadaşları. Kadın veya erkek, çocuk veya büyük bir Müslüman, Resûlullah “sallallahü aleyhi ve sellem” efendimizi çok az da olsa bir kere görürse, kör […]
Esmâ-i Hüsnâ
Allahü teâlânın meşhur 99 ismi. Allahü teâlânın isimleri çoktur. Bunlardan doksan dokuzu Kur’ân-ı kerîmde ve hadîs-i şerîflerde bildirildi. Allahü teâlânın isimleri Tevkîfîdir. Yâni, İslâmiyette bildirilen […]
Esrar Dede
Osmanlı mutasavvıf ve tezkire yazarı. 1748’de İstanbul Sütlüce’de doğdu. Asıl adı Mehmed’dir. Küçük yaşından îtibâren tasavvuf muhitinde yaşadı. İyi bir tahsil gördü; Arabî, Fârisî, Lâtince […]
Eşrefoğlu Rûmî
Anadolu’da yetişen evliyânın büyüklerinden. İsmi, Abdullah bin Eşref bin Muhammed Mısrî olup, babasının adı ile şöhret buldu. Babası Eşref Efendi, Mısır’dan İznik’e göç etti. Abdullah, […]
Eşrefoğulları
On üçüncü asrın sonlarına doğru Beyşehir ve Seydişehir civârında kurulmuş bir Türk beyliği. Beyliğin kurucusu Seyfeddîn Süleymân Bey, Anadolu Selçuklularının uç beyi idi. Selçuklu Sultânı […]
Estergon’un Fethi
10 Ağustos 1543’te Macar Krallığının en önemli şehrinin Osmanlılar tarafından zabtı. Estergon şehri Budin’in 45 km kuzeybatısında, Tuna kıyısında Vaç dirseğinin kuzeyinde yer almaktadır. Onuncu […]
Et Meydanı
İstanbul’un Aksaray semtinde Yusufpaşa Çeşmesinin karşısında bulunan alan. Meydân-ı Lahm olarak da bilinir. Şehzadebaşı’ndaki yeniçeri kışlalarının ihtiyaca cevap verememesi üzerine, 1530’larda Aksaray’da yeni odalar yapıldı […]
Eûzü Besmele
“Eûzübillahimineşşeytânirracîm” ile “Bismillahirrahmânirrahîm” sözleri. Birincisine Eûzü, ikincisine Besmele, ikisine birden “Eûzü Besmele” denir. Eûzünün mânâsı; “Allah’ın rahmetinden uzak olan ve gazâbına uğrayarak dünyâ ve âhirette […]
Evcil Hayvanlar
Alm. Haustiere (n.p.), Fr. Animaux dometisques (m.pl.), İng. Domestic animals. İnsanlarla birarada yaşayan ve faydası dokunan, koyun, öküz, dana, at gibi hayvanlar. İnsanoğlunun varlığı ile […]
Evlâd-ı Fâtihân
Rumeli’nin fethinden sonra, oralarda yerleşmek üzere Anadolu’nun Müslüman-Türk halkından âileleri ile birlikte gidenlere verilen ad. Osmanlıların Balkan Yarımadasındaki fetihleri netîcesinde orada yerleşmeleriyle, buradaki yörük cemâati […]
Evliyâ Çelebi
Seyâhatnâme’siyle meşhur bir Türk yazarı ve seyyahı. 1611’de İstanbul’un Unkapanı semtinde doğdu. Aslen Kütahyalı olan âilesi, fetihten sonra İstanbul’a yerleşmiştir. Babası Saray-ı Hümâyûn kuyumcubaşısı Derviş […]
Evrenos Bey
Osmanlıların meşhur kumandanlarından. On dördüncü asır başlarında Karasi diyârında dünyâya gelmiştir. Âilenin reisi olan Îsâ Bey ile oğlu Evrenos Bey, Karasi Beyliği ümerâsından iken, Beyliğin […]
Evrenosoğulları
Osmanlıların Rumeli’yi fethi sırasında büyük ün yapmış Evrenos Gâzinin kahramanlar yetiştiren âilesi. Bu sülâle ismini; Makedonya’yı Türklere kazandıran, Rumeli’de büyük başarılar gösteren Hacı Evrenos Gâziden […]
Eyfel Kulesi
Alm. Der Eiffelsturm, Fr. La Tour Eiffel, İng. The Eiffel Tower. Paris’in sembolü. Demir teknolojisiyle yapılan önemli bir yapı. 1889’da Fransız İhtilâlinin 100. yıldönümünü kutlama […]
Eyyûb Aleyhisselâm
İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden. Hazret-i İshâk’ın oğlu Iys’ın neslindendir. Kendisine yedi kişi îmân etti. Yüz kırk sene yaşadı. Sabrı ile insanlık târihinde darbımeselle anılan Eyyûb aleyhisselâm, […]
Eyyûb Sabri Paşa
Sultan İkinci Abdülhamîd Han devri amirâllerinden. İsmi Eyyûb Sabri olup, Yenişehir civârındaki Urmiye’de doğdu. Doğum târihi bilinmemektedir. 1890 (H.1308) târihinde İstanbul’da vefât etti. Bayramiye yolu […]
Eyyûb Sultan Câmii
Hazret-i Muâviye “radıyallahü anh” zamânında İstanbul kuşatmasında şehid olan, sahâbeden Hâlid ibni Zeyd Ebâ Eyyûb el-Ensârî’nin “radıyallahü anh” kabrinin, Fâtih Sultan Mehmed’in hocası Akşemseddîn’in kerâmetiyle […]
Ezânî Saat
Güneşin batmasının 12.00 olarak kabul edildiği saat hakkında kullanılan bir tâbir. Ezânî saate, astronomi (ilm-i hey’et) ifâdesi ile “hakîkî gurûbî saat” denir. Bu saatle güneş […]
Fâtih Sultan Mehmed
Osmanlı pâdişâhlarının yedincisi. İstanbul’un fâtihi olup, İkinci Murad Hanın oğludur. 30 Mart 1431 (H. 833) Pazar günü Edirne’de dünyâya geldi. 3 Mayıs 1481’de Gebze’de vefat […]
Fâtımat-üz-Zehrâ
Peygamber efendimizin, hazret-i Hadîce vâlidemizden olan en küçük ve en sevdiği kızı. Hazret-i Ali’nin zevcesi ve hazret-i Ömer’in kayın vâlidesidir. Fâtıma vâlidemiz; aklı, zekâsı, hüsn […]
Fehîm-i Arvâsî
İslâm âlimlerinin büyüklerinden ve evliyânın meşhurlarından. Silsile-i aliyye denilen evliyânın otuz üçüncüsüdür. Osmanlı Devletinin son devirlerinde yaşadı. Seyyid olup, soyu hazret-i Hüseyin’e ulaşır. Lakabı, Hazret-i […]
Ferhad ile Şîrîn
Ferhâdnâme, Ferhâd u Şîrîn, Hüsrev ü Şîrîn isimleri ile de işlenen ortak bir hikâyenin ismi. İran ve Türk edebiyatında, divan şâirlerinin gazellerinde, rubâilerinde geçen bu […]
Ferhad Paşa
On altıncı yüzyılda iki defa sadrâzamlık yapan Osmanlı devlet adamı. Arnavut olup küçük yaşta devşirme olarak Enderuna alındı. Burada Türk-İslâm terbiyesi ile yetiştirildi. Kânûnî’nin teveccüh […]
Ferîdüddîn-i Attâr
Evliyânın büyüklerinden. İsmi, Muhammed bin İbrâhim’dir. 1119 (H.513) senesinde Nişâbur’da doğdu. Nişâbûrî ve Hemedânî nisbet edilip, Ferîdüddîn lakabıyla meşhur oldu. Bir müddet baba mesleği olan […]
Ferîdüddîn-i Genc-i Şeker
Hindistan’da yetişen evliyânın büyüklerinden. Ferrûh Şâh Kâbilî neslinden Celâleddîn Süleymân’ın oğludur. Baba ve annesi şerefli asîl âilelerden olup, nesebi hazret-i Ömer’e “radıyallahü anh” ulaşır. 1174 […]
Feriye Sarayı
İstanbul’da Beşiktaş ile Ortaköy arasında, üç bölümden meydana gelen saray. Kışlık ikametgâhları bulunmayan hânedan mensupları burada otururlardı. 30 Mayıs 1876’da tahttan indirilen Sultan Abdülazîz Han, […]
Fethi Bey (Süleyman)
Yunanlıların İzmir’i işgâli sırasında şehid edilen albay. Doğum târihi kesin olarak bilinmemektedir. Şeyh İzzi Efendinin oğludur.Harp Okulunu 1899 yılında kurmay subay olarak bitirdi. Basra ve […]
Fethi Bey (Tayyareci)
Havacılık târihimizin ilk şehidi. İstanbul’da 1891 yılında doğdu. Bahriye Mektebine girip üsteğmen rütbesi ile mezun oldu (1907). O zamanlar dünyâda yeni gelişmeye başlayan havacılık hakkında […]
Fethullah Verkânisî
On dokuzuncu yüzyılda Anadolu’da yetişen evliyâdan. İsmi, Fethullah’tır. Verkânisî diye de meşhur olmuştur. Siirt’in Minâr nâhiyesine bağlı Verkânıs köyünde doğdu. Seydâ veya Üstâd-ı A’zam isimleriyle […]
Fetret Devri
Alm. İnterregnum (m.), Fr.İnterrégne (m.), İng. İnterregnum. Yıldırım Bâyezîd’in, Ankara Meydan Savaşında Timur Hana esir düşmesinden sonra dağılan Osmanlı birliğinin, 1413 yılında, Birinci Mehmed Han […]
Fil Vak’ası
Peygamber efendimiz Muhammed aleyhisselâmın doğmasından iki ay kadar önce, Mekke yakınlarında vukû bulan bir hâdise. Habeş Hükümdârı Necâşî’nin “radıyallahü anh” Yemen’de Ebrehe adında bir vâlisi […]
Filoksera (Phylloxera vitifoliae)
Alm. Reblaus (f), Fr. Pylloxére (m), İng. Phylloxera. Familyası: Asmabitigiller (Phylloxeridae). Yaşadığı yerler: Asmaların yaprak ve köklerinde. Özellikleri: Asmaların yaprak ve köklerini emerek şişkinlikler meydana […]
Fîrûzâbâdî
On dördüncü ve on beşinci yüzyıllarda yaşamış tefsir, fıkıh, hadis ve lügat âlimi. İsmi, Muhammed bin Yâkûb’dur. Künyesi, Ebû Tâhir, lakabı Mecdüddîn’dir. Fîrûzâbâdî nisbesiyle meşhur […]
Fırat Nehri
Alm. Euphrat (m), Fr. Euphrate (m), İng. The Euphrates. Doğu Anadolu’dan başlayıp, güneydoğu sınırlarımızdan çıkarak Suriye ve Irak’tan geçip, Basra Körfezinde denize dökülen bir ırmak. […]
Fıtnat Hanım
On sekizinci asır divan şâirlerinden. Asıl adı Zübeyde’dir. İstanbul’da doğdu. Doğum târihi belli değildir. Şeyhülislâm Ebû İshakzâde Mehmed Esad Efendinin kızıdır. Akrabalarının çoğu şâir olan […]
Fıtra (Sadaka-i Fıtr)
Zengin olan Müslümanların, Ramazan Bayramının birinci günü sabahı fakirlere vermeleri İslâm dînince emredilen, belirli miktardaki sadaka. Buna “fitre” de denir. Sadaka-ı fıtır vermek Hanefî mezhebinde […]
Florya (Chloris chloris)
Alm. Grünling (m), Fr. Verdier (d’Europe) (m), İng. Greenfinch. Familyası: İspinozgiller (Fringillidae). Yaşadığı yerler: Avrupa, Asya ve Afrika’nın ılıman bölgelerinin bağ, fundalık ve seyrek ağaçlı […]
Gayri Müslim
Alm. Nicht mohammedaner (m), Fr. Non-musulman (m), İng. Non-Muslim. Müslüman olmayan kimse. Allahü teâlânın insanları İslâm dînine dâvet etmesi için gönderdiği son peygamber Muhammed aleyhisselâmın […]
Gâzan Mahmûd Han
İlhanlı hükümdârlarının en meşhuru. Çocukluğunun büyük bölümü büyükbabası Abaka Hanın yanında geçti. Abaka Han ve babası Argun Hanın bağlı olduğu Buda dîninin prensiplerine göre yetiştirildi. […]
Gazneli Mahmud
Gazneliler Devletinin en büyük hükümdârı, Hindistan Fâtihi ve büyük İslâm kahramanı. 2 Kasım 971 (H.361) târihinde doğdu. Babası Gazneliler Devletinin kurucusu Sebük Tegin, annesi ise […]
Gedih Ahmed Paşa
On beşinci asrın ikinci yarısında mühim vazîfeler görmüş Osmanlı sadrâzamı. Zamânında yaşamış târihçiler, âilesi ve menşei hakkında bir şey yazmamaktadırlar. Yeniçerilikten yetişmiş olduğu bilinen Gedik […]
İmâm-ı Gazâlî
İslâm âlimlerinin büyüklerinden. İsmi Muhammed bin Muhammed bin Muhammed bin Ahmed’dir. Künyesi Ebû Hâmid, lakabı Huccet-ül-İslâm ve Zeyneddîn’dir. Gazâlî nisbesiyle meşhurdur. Müctehîddi. İctihâdı, Şâfiî mezhebine […]
