02. Cilt

ALAY KÖŞKÜ ALİ ŞİR NEVAİ ALBATROS (Diomedea exulans) ALİAĞA RAFİNERİSİ VE PETROKİMYA KOMPLEKSİ ALBAY ALİÇO ALBERTİ, Leon Battista ALİFATİK BİLEŞİKLER ALBİNİZM ALİM ALBÜMİN ALİSİLİK BİLEŞİKLER […]

Cennet ile Cehennem arasında yer alan surun (engelin) yüksek kısımları. Bu engel sebebiyle birinin tesiri diğerine geçmez. Ahirette, hesab gününde A’raf’ta kalanlara A’raf eshabı denir. […]

Osmanlı Sultanlarının Babıali önünden geçerek alayları seyretmeleri için yapılan köşk. Buradan padişahın geçmekte olan asker ile İstanbul halkını seyrettiği gibi, onların da padişahı selamlama fırsatı […]

Alm. Albinismus (m), Fr. Albinisme (n.m.), İng. Albinism. Deride, saçlarda ve gözlerde buraların normal rengini veren boya maddesinin irsi olarak yokluğu. 20.000’de bir insanda görülür. […]

Alm. Albumin (m.), Fr. Albumine (f.), İng. Albumin. Basit proteinlerin bir sınıfı. Hayvan ve bitki dokularında bol miktarda bulunur. Tabiatta, bir protein çeşidi olan globulinlerle […]

Alm. Albuminurie (f.), Fr. Albuminurie (f.), İng. Albuminuria. İdrarda albümin bulunması. İdrarın bulanık, zaman zaman kanlı olması ve sancı ile çıkması; böbreklerde iltihabın olduğunu gösterir. […]

Alm. Gips, (m), Fr. Platre, İng. Plaster of Paris. Kalsiyum sülfat hemihidrat (CaSO4.1/2 H2O) bileşiği olan ve ıslatılıp kurutulduğunda sertleşerek çabucak donan, beyaz renkli ince […]

Alm. Aldehyd (m), Fr. Aldehyde (m), İng. Aldehyde. Yapılarında karbonil grubu bulunan organik bileşiklerden, karbonil grubuna bir hidrojenin bağlı olduğu bileşikler. Karbonil grubunun diğer ucuna […]

Türk-İslam sanatında cami, medrese, türbe gibi kubbeli yapıların, minare külahlarının, sancakların üzerine yerleştirilen tepelikler. Ayrıca bayrak, sancak, alamet ve bir kavim veya topluluğun tanınmış ve […]

Alm. Flamme (f.), Fr. Flamme (f.), İng. Flame. Birbiriyle temas eden iki gaz arasında, yanma reaksiyonunun meydana geldiği alan. Eğer alev sürekli olursa, bunun sebebi; […]

Alm. Flammenwerfer, Fr. Projecteur de flammes, İng. Flame-thrower. Harpte düşman mevzilerine mazot veya kalınlaştırılmış benzin alevi püskürtmeye yarayan, hücum silahı. Bir veya daha çok yakıt […]

Alm. Radioaktivität (f), Fr. Radioactivité (f), İng. Radioactivity. Bâzı elementlerin çekirdeklerinin şua yayarak parçalanması. Dış etki olmaksızın kendi kendine bir parçalanma sonucu durmadan şuâ (ışın, […]

Alm. Alphateilchen (n), Fr. Particule alpha, İng. Alpha particle. Radyoaktif elementlerin çekirdeğinden yayınlanan pozitif yüklü tanecik. Alfa taneciği helyum elementinin çekirdeği olup pozitif yüklü iki […]

Alm. Alphabet, Fr. Alphabet, İng. Alphabet. Bir dildeki sesleri karşılayan işaretlerin belli bir sıraya göre dizilmesinden meydana gelen harfler topluluğu. Alfabedeki ilk iki harf Arapçada […]

Alm. Algorithmus (m), Fr. Algoritme (m), İng. Algorithm. Matematikte sayılarla yapılan her türlü hesaplamanın sistematik metoduna verilen genel isim. Algoritmanın kurucusu dokuzuncu yüzyıl başlarında yaşayan […]

Abbasi hilafetinin kurucuları Seffah ve Mansur’un dedesi. Kaynaklarda Ebu Muhammed, Ebu Abdullah ve Ebü’l-Fadl ve el-Medeni künyelerinin olduğu bildirilmiştir. Rivayete göre, 660 (H.40) senesi Ramazan-ı […]

Abbasi Devletinin büyük vezirlerinden. İsmi, Ali bin İsa bin Davud el-Cerrah olup, künyesi Ebü’l-Hasan el-Vezir’dir. 859 (H.245) senesinde doğdu. 945 (H.334) senesi Zilhicce ayının son […]

Kuzey Afrika’da yetişmiş olan evliyadan. İsmi, Ali bin Meymun bin Ebu Bekr el-İdrisi’dir. Babası İbn-i Meymun diye bilinen İşbiliyeli Muhammed’dir. Künyesi Ebü’l-Hasan’dır. Haşimi, Kureşi, Mağribi […]

Osmanlı Devletinin son zamanlarında yetişen devlet adamı ve şair. İstanbul’da 1867 senesinde doğdu. Babası Namık Kemal’dir. Dört yaşında iken Hobyar Mahalle Mektebine başladı. İlk tahsilini […]

Son devir münekkitlerinden. 1857’de Diyarbakır’da doğdu. Seyyid Mehmed Şerif Efendinin oğludur. İlk tahsilini Diyarbakır’da Sülukiyye Medresesinde yaptı. Amcası Fethullah Feyzi’den Farisi öğrendi. Mardin’e dayılarının yanına […]

Bosna-Hersek Müslümanlarının dini lideri ve edebiyatçı. 1853’te Mostar’da doğdu. Babası Mostar müftüsü Şakir Efendidir. Tahsilini doğduğu yerde tamamlayan Ali Fehmi, babasının vefatı üzerine Mostar müftülüğüne […]

Türk dili doçenti. 31 Mayıs 1932 tarihinde İstanbul’da doğdu. Süleymaniye Mimar Sinan İlkokulundan sonra İstanbul Erkek Lisesinde okudu ve 1949 yılında mezun oldu. 1954 yılında […]

Cumhuriyet devri Türk hukukçusu, profesör. Samsun’un Çarşamba kazasında 1893 senesinde doğdu. Tahsilinin bir kısmını burada ve İstanbul’da yaptı. 1914’te Birinci Dünya Harbine katılarak dört yıl […]

Türk asker ve siyaset adamı. 1882’de İstanbul’da doğdu. Ferik İsmail Fazıl Paşanın oğlu, 93 Harbi komutanlarından Müşir Mehmed Ali Paşanın torunudur. 1902’de Harp Okulunu, 1905’te […]

Tanzimat devri siyaset adamlarından ve tarihçi. 1867’de İstanbul’da doğdu ve 1935’te yine burada vefat etti. Tanzimat devri Dahiliye müsteşarlarından Celal Beyin torunu ve Tercüme odası […]

Son devir Osmanlı hukuk alimi. Gürcüzade Mehmed Emin Efendinin oğludur. 1853 senesinde Batum’da doğdu. 1935 senesinde İstanbul’da vefat etti. İlk tahsilini doğum yeri olan Batum’da […]

Osmanlı hukuk alimi. Rumeli eşrafından seraskerlik dairesi katiplerinden Pirlepeli Mehmed Numan Efendinin oğludur. 1837 senesinde İstanbul’da doğdu. 1903’te İstanbul’da vefat etti. Mecelle şarihi Ali Haydar […]

On iki imamın onuncusu. Peygamber efendimizin soyundan olup, ilim, takva, ahlak, şecaat ve asalet bakımından zamanındaki insanların en üstünlerindendir. Hazret-i Ali ve hazret-i Fatıma’nın evladından […]

Edebiyat tarihçisi, şair, metinler şerhi profesörü. 1898 yılında İstanbul’un Vezneciler semtinde doğdu. Babası üçüncü ordu muhasipliğinden emekli Mehmed Nazif Beydir. Aslen Dağıstanlı bir aileden olan […]

Osmanlı Devletinin kuruluş devrinde Anadolu’da yaşamış olan evliyanın büyüklerinden. Babasının ismi Yahya olup, soyu hazret-i Ömer’e dayanır. 1320 (H. 720) senesinde İsfehan’da doğdu. 1457 (H. […]

Jön Türklerden. Türk siyasetinde masonluğun önde gelen simalarındandır. Babası İzmir gümrük memuru Reşid Efendidir. Şura-yı Devlet Tanzimat Dairesi yardımcılarından iken, İkinci Abdülhamid Hanı tahttan indirip […]

Türklüğün Çağatay sahasında bilgin ve devlet adamı. 1441’de Herat’ta doğdu. Timur Hanın meliklerinden Sultan Ebu Said’in vezirlerinden olan babası Kiçkine Bahşi, Ali Şir Nevai’nin terbiye […]

Osmanlı Devletinin son zamanlarında yetişen yazar ve ihtilalci. 1839 senesinde İstanbul’un Cerrahpaşa semtinde doğdu. Babası Çankırı’nın Çay köyünden olup, İstanbul’da yerleşmiş kağıt mühreciliği (parlatmacılığı) yapan […]

İzmir’in Aliağa ilçesinde kurulmuş olan Türkiye’nin en büyük ham petrol arıtma tesislerinden biri ve Türkiye’nin ikinci petrokimya tesisi. Rafinerinin kurulmasına 1965 senesinde karar verildi. 1969 […]

Kırkpınar başpehlivanlarından. 1844 yılında Bulgaristan’da, Plevne’den güneybatıdaki Orhaneli’ne giden yol üzerinde bulunan Ozikoviça köyünde doğdu. Pomak asıllıdır. Güreşe Deliorman’da başladı. 1864 yılında Kırkpınar’da güreşirken yakın […]

Alm. Wissenschaftler (m), Fr. Savant, İng. Savant, Scholar. Geniş bir genel kültür sahibi olup, belli bir mevzuda da derinleşerek yetişmiş, mütehassıs (uzman)  kimse. İnsanların bütün […]

520 metre, boyu ise bir kilometreye yakındır. Burası ilk defa 1927 yılında Şikago Üniversitesinden Vonder Osten başkanlığında bir heyet tarafından kazılmıştır. Çok düzenli olarak yapılan […]

Alm. Lieferungsverkauf (m), Fr. Vente àlivrer, İng. Short-selling. Satılacak mal ortada yok iken, ilerideki bir tarihte teslim edilmek üzere yapılan vadeli satış işlemi. Malın tesliminin […]

Alm. Passatwind (m), Fr. Alizé (f), İng. Trade Winds. Tropikal bölgelerdeki denizlerde sürekli ve düzenli olarak esen bir takım rüzgarların genel adı. 30° kuzey ve […]

Alm. Eingriffliger Weissdorn (m), Fr. Aubépine, İng. Quick, Hawborn, Black thorn. Familyası: Gülgiller (Roseceae), Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara, Karadeniz, Orta ve Doğu Anadolu Bölgeleri. Halk […]

Alm. Stirn (f.), Fr. Front (m.), İng. Forehead. Kaşların üstünden saç bitim mahallinin başlangıcına kadar yüzün ön kısmı. Alın derisinin hemen altında yağ dokusu ve […]

Alm. Stirnschmuck, diadem, Fr. Fronton, İng. Frontal, pediment. Mimaride, yapı girişindeki portalin sütunlarla taşınan çatısı üzerinde yer alan üçgen ve yarım daire biçimli alın duvarı […]

Alm. Alkali (n.), Fr. Alcali (m.), İng. Alkali. Metal bileşiklerinin bazıları için kullanılan isim. Arapça al-gili kelimesinden gelen bu terim; simya ilminde bitki küllerinden elde […]

Alm. Alkalische metalle, Fr. Metaux alcalins. İng. Alkali metals. Elementlerin periyodik tablosunda 1A grubunu meydana getiren elementler. Bunlar artan atom numaralarına göre sırasıyla lityum (Li), […]

Alm. Alkaloide, Fr. Alcaloide, İng. Alkaloid. İnsan ve hayvanlar tarafından alındıklarında bariz (açık) fizyolojik etkileri olan, büyük kısmı bitkilerde bulunan karmaşık yapılı bileşikler. En çok […]

Alm. Alkyl (n), Fr. Alkyle, İng. Alkyl. Bir alkan molekülünden bir hidrojen atomunun koparılmasıyla türeyen ve genel formülü, CnH2n+1 olan tek değerli grup. Alkil grubu genellikle […]

Genellikle örtü boyaları olarak kullanılabilecek ürünler veren, yağ ve yağ asitleri ile poli asit ve poliollerin kondensasyon ürünü polimerler. 1927’den itibaren kuruyan yağların yağ asitleri […]

Alm. Alkoholismus (m), Fr. Alcoolisme, İng. Alcoholism. Alkollü içkilere kişinin fiziki ve ruhi sıhhatine zarar verecek şekilde olan tutkunluk. Bu, insanın ekonomik ve sosyal hayatında […]

Alm. Alkohol (m.), Fr. Alcool, İng. Alcohols. Karbon atomuna doğrudan doğruya -OH grubunun bağlı olduğu organik bileşikler. -OH grubunun bağlı olduğu karbon atomuna C veya […]

Salvador; Şili eski devlet başkanı. Varlıklı bir aileden gelen Allende’nin babası hukukçuydu. 26 Temmuz 1908 tarihinde Valparaiso’da doğan Allende, ilk ve orta tahsilden sonra 1926 […]

Alm. Allergie (f), irritation, Fr. Allergie, irritation, İng. Allergy, irritation. Çeşitli yollarla vücuda dışarıdan giren yabancı bazı maddelere karşı organizmanın göstermiş olduğu tepkiye bağlı belirtiler. […]

Alm. Allotropie (f), Fr. Allotropie, İng. Allotropy. Kimyasal elementlerin bazı özel şartlarda farklı biçimler göstermesi özelliği. Mesela oksijen molekülü iki atomdan meydana gelmişken ozon molekülü […]

Alm. Almanach (m), Jahrbuch (n), Fr. Almanach, İng. Almanac. Ay, hafta ve gün takvimlerini, güneşin doğuş ve batışını, med-cezir hadiselerini, güneş ve ay tutulmalarını vb. […]

Alm. Allonge (f), Fr. Allonge, İng. Allonge. Bono, çek veya poliçeye, arkalarında işlem yapmak için yer kalmadığında yapılması gereken diğer işlemler için eklenen kağıt. Hukuki […]

Yiğit, kahraman, cesur ve bahadır anlamlarında Türklerde kullanılan bir ünvan. Bu kelimeye Orhun Kitabelerinde, Uygur alfabesinde, Kutadgu Bilig’te ve Divanü Lügatü’t-Türk’te; Alp tigin, Alp-tuğrul, Alp-Kutluğ, […]

Gazneli Devletinin kurucusu. Samanoğulları Devletinin hizmetindeyken orduda en küçük dereceden başlayarak Hassa ordusu kumandanlığına ve hacibü’l-hüccablığa kadar yükseldi. Abdülmelik’in hükümdarlığı esnasında fiilen idareyi eline aldı. […]

Türk devlet ve siyaset adamı. Asıl adı, Hüseyin Feyzullah’dır. Türkeş’in ataları Kayserilidir. Büyük dedesi Arif Ağa, Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesinin Yukarı Köşkerli köyünden göç ederek Kıbrıs’a […]

Güney Avrupa’da yer alan büyük dağ silsilesi. İsviçre, Kuzey İtalya ve Fransa’nın pek çok bölümünde görülür. Avusturya’nın hemen hemen hepsini kaplar ve Almanya’nın güneyinde önemli […]

Orta Asya’da, Sibirya’nın güneyinde Moğolistan ile sınır teşkil edecek şekilde uzanan büyük bir sıradağ. Moğol lisanında altın anlamına gelir. 48°-50° arası kuzey arz enleminde, 81°-90° […]

Alm. Altaische Sprachen (n), Fr. Langues Altaiques, İng. Altaic Languages. Orta ve Doğu Asya’daki Türk, Moğol, Mançu, Tonguz dillerini içine alan, yeni araştırmalara göre Japon […]

Alm. Wechselstromgenerator (m), Fr. Alternatuer, İng. Alternator. Alternatif akım (dalgalı akım) üreten alet. Başlıca iki kısımdan meydana gelmişlerdir: Sabit kısım, stator (indüklenen). Stator içerisindeki bir […]

Alm. Altimeter (n.), Fr. Altimétre, İng. Altimeter. Deniz seviyesine göre bir yerin yüksekliğini ölçebilen özel bir barometre. Barometreler basıncı mm civa olarak göstermelerine mukabil; altimetre, […]

1955 senesi Eylülünde Yunanistan’ı protesto etmek için tertiplenen gösteriler sırasında Rum yurttaşlara saldırılar şeklinde ortaya çıkan olaylar. Kıbrıs meselesinin milletlerarası alanda yeniden gündeme gelmesi Türk […]

Alm. Gold (n), Fr. Or (n), İng. Gold. Kimyada Au sembolü ile gösterilen yumuşak, parlak sarı renkte metalik bir element. Atom numarası 79, atom ağırlığı […]

Alm. Film Festival für goldene Orange, Fr. Festival de film de l’orange d’or, İng. The Golden Orange Film Festival, Türk sinemasının en iyi filmlerinin yarıştığı, […]

Samsun iline bağlı Bafra ilçesinde Kızılırmak Nehri üzerinde kurulmuş olan baraj ve hidroelektrik santralı. Aşağı Kızılırmak projesinde yer alan ve kaya dolgu tipinde yapılan Altınkaya […]

Alm. Goldene Horde (f.), Fr. Horde d’Or (f.), İng. Golden Horde. Doğu Avrupa’da ağırlık merkezi Volga boyunda olmak üzere 1241 yıllarında Cengiz Hanın torunu Batu […]

Alm. Polydactyly, Fr. Polydactylie, İng. Polydactyle. Tıpta parmakların beşden fazla olması. Sebebi belli değildir. Bazılarında ana karnında iken altı parmak teşekkül etmektedir. Buna “anomali” denir. […]

Fatih Sultan Mehmed Han devri hekimlerinden. İsmi, Şeyh Salih’tir. Doğum ve vefat tarihleri belli değildir. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. Tıb ve botanik ilimlerinde mütehassıs […]

Alm. Aluminium, Fr. Aluminium, İng. Aluminium. Periyodik sistemin 3A grubunda bulunan metalik bir element. Atom numarası 13, atom ağırlığı 27, yoğunluğu 25°C’de, 2,698 g/cm3, erime […]

Alm. Alluvion (f), Fr. Alluvion (f), İng. Alluvium. Akarsular tarafından taşınan kil, kum, çakıl gibi kütle parçalarının, suyun akış hızının azalması sonucu elverişli yerlere birikmesiyle […]

Erzurum’da yetişen din adamlarından. İsmi, Muhammed Lütfi olup, babası Hoca Hüseyin Efendidir. Alvar İmamı veya Efe Hazretleri diye meşhur olmuştur. 1868 (H.1285) senesinde Erzurum’un Hasankale […]

AMALGAM Alm. Amalgam (n.), Fr. Amalgame (m), İng. Amalgam. Çok kuvvetli çözme özelliğine sahip olan civanın, metaller ile yaptığı karışım (alaşım). Sıvı civa, birçok metali, […]

Güney Amerika’da Brezilya’da Amazon Nehrinin suladığı veya sular altında bıraktığı büyük bir havza. İki eski fakat yüksek olmayan kristal plato arasındaki genç ve çökelmiş bir […]

Güney Amerika’da And Dağlarından doğup, Atlas Okyanusuna dökülen 6275 km uzunluğunda büyük bir nehir. Havzası 5.318.100 kilometrekaredir. Havzasının genişliği ve suyunun çokluğu bakımından dünya nehirlerinin […]

Alm. Packung (f), Fr. Emballage (m), İng. Packing. Bir malı, eşyayı değişik malzeme ve araçlarla sararak, paket yaparak bir kaba veya sandığa yerleştirerek taşınabilir, saklanabilir […]

Alm. Embargo (n), Fr. Embargo (m), İng. Embargo. Bir devletin aldığı iktisadi, siyasi veya askeri sebeplerle, umumiyetle ülkeler arası mal alım-satım ve naklini yasaklayan tedbirler. […]

İstanbul-Avcılar’da kurulu Türkiye’nin en büyük termik elektrik santrallerinden. Kuruluş çalışmalarına 1964 senesinde başlandı. İlk ünitesi 1967’de, diğer üniteleri de 1970-71’de faaliyete geçti. Toplam beş ünitesi […]

Alm. Amberbaum (m), Fr. Arbre d’ambre, İng. Sweet Gum-tree. Familyası: Sığalaağacıgiller (Hamamelidaceae), Türkiye’de yetiştiği yerler: Muğla (Marmaris, Köyceğiz, Fethiye) ve Antakya. Ortalama 8-10 m boyunda, […]

Alm. Gemeiner Sauerdorn (m), Fr. Epine-Vinette berberi, İng. Common berberis. Familyası: Kadıntuzluğugiller (Berberidaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: İstanbul ve Trakya’da, değişik bir tipi de Doğu Karadeniz’de […]

Alm. Krankenwagen (m), Fr. Ambulance, İng. Ambulance. Hasta ve yaralıları hastaneye, ilk yardıma müsait olan bir yere veya devamlı ve yeterli tıbbi bakımın uygulanacağı sağlık […]

Alm. Operation (f), Fr. Opération, İng. Surgical Operation. Bir operatörün teşhis veya tedavi gayesiyle hastanın vücudu üzerinde yaptığı kesme, yarma ve dikme işlemleri. Cerrahi müdahale, […]

Alm. Operationssaol (m), Fr. Salle dé Operation, İng. Operating Theatre. Bir hastanın ameliyat yapıldığı yer. Bu yerin; ameliyat yapan doktorun (operatör) rahat çalışmasını sağlayacak, hastayı […]

Dünyanın ikinci büyük kıtası. Kuzey ve güney kutuplar arasında yer alan, doğusunda Atlas Okyanusu, batısında Büyük Okyanus, kuzeyinde Kuzey Buz denizi bulunan kara parçasıdır. Kuzeyden […]

DEVLETİN ADI Amerika Birleşik Devletleri BAŞŞEHRİ Washington YÜZÖLÇÜMÜ 9.363.123 km2 NÜFUSU 252.063.000 (1991) RESMi DİLİ İngilizce DİNİ Hıristiyanlık PARA BİRİMİ Amerikan doları Ormanları, çölleri, dağları, […]

Oval bir topla elle oynanan, futboldan çok rugby’ye benzer sert bir oyun. İlk defa 1872 yılında Amerika’nın Harvard Üniversitesinde oynandı. Amerika’da büyük ilgi görmekle beraber […]

Alm. Americium, Fr. Americium, İng. Americium. Aktinitler serisinden radyoaktif bir element. Am kimyasal sembolüyle gösterilir. Atom numarası 95 olup periyodik tablonun III-B grubunda bulunur. Tabiatta […]

Alm. Amphetamin, Fr. Amphêetamine, İng. Amphetamine. Uyarıcı etki yaparak beynin etkinliğini artırdığından insan ve hayvanlarda çoğu zaman doping maksadıyla kullanılan ilaçların ilk örneği. İlk defa […]

Alm. Hornblenden, Amphibole, Fr. Amphiboles, İng. Amphiboles. Muhtelif oranlarda değişik silikatlar ihtiva eden kayaç mineralleri grubu. Bütün silikat minerallerinde olduğu gibi, amfibollerin kristal yapısındaki temel […]

Kimyada, bir maddenin hem asitlerle hem de bazlarla tepkimeye girebilme özelliği. Amfoter maddeler, asitler karşısında baz gibi davranarak proton alır veya elektron çifti verirler. Bazlar […]

Akdeniz bölgesinde Amik Ovasının çukur kesiminde bulunan bir göl. 100 kilometrekarelik olan yüzölçümü, suyunun dışarıya akıtılması sonucunda küçülerek son yapılan ölçümlerde 60 km2ye düşmüştür. Deniz […]

Antakya şehrinin kuzeyinde çukur bir düzlük. Ortasında Amik Gölü, doğusunda Kurt, batısında Amanos Dağları ile Akdeniz, kuzeyde İslahiye ve güneyinde Kuseyir Yaylası ile çevrilidir. Kuzeyde […]

Alm. Amyl alkohol (m), Fr. Amyle alcool, İng. Amyl alcohol. Genel formülü C5H11OH olan ve sekiz izomeri bilinen organik bir bileşik. Bilinen sekiz izomeri içinde […]

Alm. Amylacetate, Fr. Amyle acetate, İng. Amyl acetate. Herhangi bir amil alkolün veya amil alkoller karışımının asetik asit ile meydana getirdiği esterlerin hepsi için kullanılan […]

Edebiyat tarihçisi, metinler şerhi profesörü, şair. 20 Nisan 1934 tarihinde Karaman’da doğmuştur. Babasının adı Ali Rıza, annesinin adı Fevziye’dir. Soy bakımından Celaleddin-i Rumi’ye oradan da […]

Alm. Amylnitride, Fr. Amyle nitrite İng. Amyl nitrite. Sarımsı renkte, iç açıcı bir kokusu bulunan bir sıvı. Damar açıcı etkisi vardır. Çok uçucu olup, göğüs […]

Osmanlı Devletinde 4-7 yaş arasındaki çocuklara “elif-ba” ve ahlak bilgilerinin öğretildiği ilk mektebe başlatılırken yapılan merasim. Bu merasimin bir kandil günü olmasına bilhassa dikkat edilirdi. […]

Alm. Amin, Fr. Amine, İng. Amine. Amonyaktaki hidrojenin veya hidrojenlerin yerine alkil (R-) veya aril (Ar-) gruplarının girmesiyle meydana gelen bileşikler. Genel olarak ikiye ayrılırlar. […]

Alm. Aminosäure, Fr. Amino acide, İng. Amino acids. Amino (-NH2) grubu ihtiva eden ve proteinlerin temel yapı taşları olan organik bileşikler sınıfı. (Bkz. Protein)

Alm. Leiter, Gebieter (m), Fr. Chéf, commandant, İng. Superior, chief, commander. Makam ve memuriyet itibariyle emretmek selahiyetine haiz kimse. Bunun emri altındakilere “memur” ve “maiyet” […]

Alm. Admiral (m), Fr. Amiral (m), İng. Admiral. Deniz kuvvetlerinde bir rütbe. Kara ve hava kuvvetlerindeki general rütbesiyle eşdeğerdedir. Tuğamiral, Albaydan sonra ilk rütbedir. Sıra […]

AMİTLER Alm. Amiden (f), Fr. Amides, İng. Amides Genel formülü: olan bileşikler sınıfı. Asitlerdeki (OH) yerine bir NH2 (amin) grubunun girmesiyle meydana gelirler. Açil grubuna:  amin […]

Alm. Öffentliche Klage (f), Fr. Poursite de La republiquge, İng. Public prosecution. Suç işlediği sanılan kişinin (sanığın, maznunun) ceza yargı makamları önünde kovuşturulmasını saglamak üzere […]

Alm. Öffentlicher Dienst (m), Fr. Service public. İng. Public service. Bir amme (kamu) idaresi tarafından doğrudan doğruya veya diğer özel müesseselerce böyle bir idarenin denetimi […]

Alm. Öffentliches Recht (n), Fr. Droit Poblique, İng. Public Law. Devletin kuruluş ve teşkilatını, devlet sıfatıyla gösterdiği faaliyetleri ve bu faaliyetlerin yerine getirilmesi (ifası) dolayısıyle […]

Malazgirt Zaferinden sonra, Anadolu’da kurulan Türk beyliklerinin genel adı. Bu beylikler, tarihi kaynaklarda Tavaif-i Müluk ismiyle geçmektedir. Malazgirt Zaferinden sonra, birçok akıncı beyi, Anadolu’yu Türk […]

Osmanlı Devletinin iki önemli taşra teşkilatından biri. Daima vezir rütbesinde Beylerbeyi tarafından idare edilirdi. Protokolde; Mısır, Budin ve Rumeli eyaletlerinden sonra dördüncü sırada yer almaktaydı. […]

Alm. anatolische Zivilisationen (f), Fr. Civilisations d’Anatolie, İng. Anatolian Civilisations. Anadolu’da tarih boyunca kurulan medeniyetler. Anadolu isminin ortaya çıkışı konusunda iki rivayet vardır. Birincisi; Romalıların […]

Alm. Anarichie, Gesetzlosigkeit (f), Fr. Anarchie, İng. Anarchy. Bir toplumda otorite ve düzenin bulunmaması; buhran. Komutan yokluğu, yönetici, idare edici bir otoritenin bulunmaması, manasındaki Fransızca […]

Anadolu’da yetişen büyük velilerden. İsmi, İsmail bin Ahmed, lakabı Rüsuhi’dir. Ankara’da doğduğu için Ankaravi nisbesiyle meşhur olmuştur. Doğum tarihi belli olmayıp, on altıncı asrın ikinci […]

Osmanlı şeyhülislamlarından kırk dördüncüsü ve Hanefi mezhebi fıkıh alimlerinden. İsmi Muhammed bin Hüseyn’dir. Ankaravi nisbetiyle veya Ankaralı Mehmed Emin Efendi diye meşhur olmuştur. 1619 senesinde […]

Alm. Muttermilch (f), Fr. Lait de Mére, İng. Mother milk. Kadının çocuğunu beslemek için memelerinden gelen besleyici beyaz sıvı. Yeni dünyaya gelen çocuğun hayatiyetini devam […]

Meşhur Kartacalı kumandan ve devlet adamı. Hannibal ismi ile de bilinir. Babası Hamilkar Barka, Sicilya’da Romalılarla savaştığı sırada M.Ö. 247’de Kartaca’da doğdu. Birinci Pön Savaşını […]

Alm. Enzyklopädia (f), Fr. Encyclopédie, İng. Encyclopedia. Birçok bilginin sistematik ve çoğu zaman alfabetik sıra ile düzenlenmesinden elde edilen müracaat veya el kitabı. Bu isim, […]

Mısır’ın on dokuzuncu yüzyıl savunma bakanlarından. Mısır’ın İngilizler tarafından 1882’de işgaline sebep olan ayaklanmanın liderliğini yaptı. 1839’da aşağı Mısır’da doğdu. Çiftçi bir ailenin çocuğudur. Hidiv […]

Mekke-i mükerreme şehrinin yirmi beş kilometre güneydoğusunda, haccın farzlarından biri olan vakfenin yapıldığı yer (alan). Adem aleyhisselam ile Havva validemiz Cennet’ten ayrılıp yeryüzüne indirildikten sonra, […]

Nuh aleyhisselamın en büyük oğlu Sam’ın neslinden yani Sami ırkına mensub büyük bir kavim. Arab, lügatte “güzel” demektir. Coğrafya terimi olarak; Arabistan Yarımadasında doğup büyüyen, […]

Zilhicce ayının dokuzuncu günü, Kurban bayramından bir önceki gün. Lügatte “tanıma” manasına gelir. Başka günlere ve Ramazan bayramından önceki güne  Arefe denmez. Müslümanlığın beş şartından […]

On sekizinci asır Osmanlı şair ve hattatı. Asıl adı, Mustafa’dır. Arpaemini (Ticaret Bakanı) Osman Efendinin oğlu olduğundan Arpaeminizade diye şöhret buldu. İstanbul’da doğmuş olup, doğum […]

Sultan İkinci Mahmud’un yeniçeri ocağını ortadan kaldırmasından sonra bu teşkilatın yerine tesis edilen ordunun adı. Sultan Mahmud Han, bir anarşi yuvası haline gelen Yeniçeri ocağını, […]

Saraydaki mutfak hizmetleri amiri. Tarihi metinlerde “aş başçı, aş başçısı, aş işçisi, hansalar ve ahçıbaşı” olarak geçer. Selçuklularda aşçıbaşına “emir-i çaşnigir” denirdi. Vazifeleri, matbah yani […]

Yol emniyetini temin edip, tüccarın mallarını koruyan ve şehir dışında durarak, Müslüman tüccardan ticaret malının zekatını, Müslüman olmayandan ise, gümrük denilen vergiyi toplayan ve İslam […]

“Yuva” manasında Farsça bir kelime olup şair Tevfik Fikret’in evinin adı. Rumeli Hisarı’ndaki Kayalar Mezarlığı üstünde Göksu’nun tam karşısında Boğaz’a hakim olarak 1906 senesinde inşa […]

Hazret-i Musa’yı “aleysisselam” bebekken Nil Irmağından kurtarıp, büyüten, sonra da onun peygamberliğine inanan hanım. Fir’avn’ın hanımıdır. Yusuf aleyhisselama iman eden Reyyan bin Velid’in neslindendir. Kavminin […]

Anadolu’da 16. yüzyıldan sonra, şehirlerde, esnaf teşekküllerinde, asker ocaklarında, kervansaraylarda, konaklarda gelişen halk edebiyatından farklı orta tabaka edebiyatı. İslamiyetten önceki Türklüğün milli sözlü edebiyatı içinde […]

Saz şairi. 1894’te Sivas’a bağlı Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğdu. Babasının ismi Ahmed, annesinin Gülizar’dır. Yedi yaşında çiçek hastalığına yakalandı ve bir gözü kör oldu. […]

On beşinci yüzyılda yaşamış Osmanlı tarihçilerinden. 1400 yılında Amasya’da doğdu. Asıl adı Ahmed Aşıki’dir. Aşık Paşanın soyundan geldiği için, Aşıkpaşazade ismiyle tanınmıştır. Hayatı hakkında çok […]

Alm. Soldat, Fr. Soldot, İng. Soldier. Askerlik mükellefiyeti altına giren erbaş ve erlerle özel kanunlarla Türk Silahlı Kuvvetleri’ne intisab eden ve resmi bir kıyafet taşıyan […]

Alm. Militär gericht (n), Fr. Tribunal Militaire, İng. Military court.  Asker kişilerin, askeri suçları ile, bunların  asker kişiler aleyhine veya askeri yerlerde yahut askerlik hizmet […]

Alm. Militärschulen, Fr. Ecoles militaires, İng. Military Schools . Türk silahlı kuvvetlerinin subay ve astsubay ihtiyaçlarını karşılamak için kurulan eğitim kurumları. Ordunun subay ihtiyacını yetiştiren […]

Alm. Militärrat, Fr. Conseil de revision, İng. Recruiting board. Yalnız barış zamanında askeri meseleler ve Silahlı kuvvetlerle ilgili konularda görüş bildirmek ve diğer kanunlarla kendisine […]

Alm. Wehrdienst, Fr. Servise Militaire, İng. Military service. Türk vatanını, istiklal ve cumhuriyetini korumak ve kollamak için harp sanatını öğrenmek ve yapmak mükellefiyeti. Askerlik deyince […]

Alm. Löwenmaul. Fr. Müflier (m), İng. Snapdragon. Familyası: Yüksekotugiller (Scrophulariaceae). Yazın çiçek açan kısa ömürlü, otsu bitkilerden. Bahçe ve parklarda yetiştirilen güzel ve renkli çiçekleriyle […]

Alm. Frauenmantel Taumentel, Fr. Manteau de Notre-Dame Alchémille vulgaire, İng. Lady’s mantle. Familyası: Gülgiller (Rosaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Nemli bölgelerde yetişir. Mavi-yeşil filizlere, yarım daire […]

Alm. Rebe, Weinrebe, Fr. Vigne, İng. Vine. Familyası: Asmagiller (Vitaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara, Ege, Karadeniz ve Akdeniz bölgeleri. Mayıs-haziran aylarında çiçek açan çok senelik […]

Alm. Aspirator, Fr. Aspirateur, İng. Aspirator. Sıvı ve gaz halindeki akıcı maddeleri ve tozları çekip emmeye yarayan aletlere verilen isim. Aspiratörlerden çeşitli sahalarda istifade edilmektedir. […]

Alm. Aspirin, Fr. Aspirine, İng. Aspirin. Asetil salisilik asitten (CgH8O4) ibaret bir müstahzar. Yurdumuzda reçetesiz satılan aspirinin her türlü ağrıya karşı kullanımı halk arasında çok […]

Mısır’ın en büyük barajı. Çok eski bir tarım ülkesi olarak bilinen Mısır’ın can damarı Nil Nehridir. Bu nehrin getirdiği alüvyonlu topraklardan meydana gelen Nil Deltası, […]

Alm. Astatin, Fr. Astatine, İng. Astatine. Halojenler sınıfından bir element. Peryodik cetvelin 7A grubunda bulunur. Elektron dizilişi (Xe) 4f145d106s26p5tir. Bileşiklerinde -1, +1, +5 ve +7 […]

Alm. Astero’id, Fr. Asteroi’de (m), İng. Asteroid. Güneş etrafında dönen, gezegene benzer küçük cisimlere verilen ad. Bunlar planetoidler veya mini planetler olarak da adlandırılırlar. Halihazırda […]

Alm. Astigmatismus, Fr. Astigmatisme, İng. Astigmatism. Gözün saydam tabakasının eğrilik bozukluğundan doğan göz kusuru. Gözün saydam tabakasında yatay ve dikey olmak üzere iki meridyen vardır. […]

Alm. Asthma, Fr. Asthme, İng. Asthma. Krizler halinde gelen bir nefes darlığı. Astım krizi, kısa veya uzun süreli olabilir. Kriz bronşların (akciğere hava götüren borucukların) […]

Altınordu Devletinin parçalanmasıyla İdil Nehrinin, Hazar Denizine döküldüğü yerdeki Astırahan (Astrahan, Ejderhan, Astragan) şehri ve çevresinde kurulan Türk hanlığı. Altınordu Hanı Küçük Muhammed’in torunu Mahmud […]

Alm. Astrachan, Fr. Astrakan, İng. Astrakhan. Dünya piyasasında en eski ve en çok aranılan bir kürk çeşidi. Adını, Hazar Denizi kıyısındaki önemli bir ticaret merkezi […]

Alm. Astrophysik (f), Fr. Astrophysique, İng. Astrophysics. Gök cisimlerinin ve olaylarının fiziksel ve kimyasal özelliklerini , yapılarını inceleyen astronomi dalı. Bu incelemeler için tek bilgi […]

Alm. Weltraumfahrer (m), Fr. Astronaute, İng. Astronaut. Uzaya gönderilen araçları kullanmak ve gerektiğinde uzayda ve dünya dışı gökcisimlerinde yürümekle görevlendirilen insan, uzay adamı. Astronot deyimi […]

Alm. Asuren, Fr. Assyrie, İng. Assyria. M. Ö. 3000 yıllarından M. Ö. 612’ye kadar Dicle’nin batı kıyısındaki Asur şehri merkez olarak kurulan ve gittikçe genişleyen […]

On dokuzuncu asra kadar, bugünkü Sultanahmet Parkının bulunduğu alana verilen ad. Bizans döneminde burada bir hipodrom bulunuyor, araba ve at yarışları yapılıyordu. İstanbul’un fethinden sonra […]

Alm. Pferderennen, Fr. Course de chevaux, İng. Horse-race. Belli mesafelerde at ile yapılan yarış. Safkan atlarla yapılır. Mesafeler değişik olup düz arazide l000-1400-l600-2000-4800 metredir. At […]

Alm. Attachc Attache, Fr. Attache, İng. Attache. Bir devletin başka bir devlette temsilcisi olan elçiliklerine müşavir olarak tayin ettiği görevli memur. Görevlendirme durumlarına göre, askeri […]

Alm. Sprichwort, Fr. Proverbe, İng. Proverb. Yüzyıllarca süren bir zaman dilimi içinde, tecrübeler sonucunda çeşitli sebeplerle söylenerek, sayısız hikmetleri küçük ve kısa sözler haline getiren, […]

Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı. 1881 senesinde Selanik’te bugün müze haline getirilen evde dünyaya geldi. Babası Ali Rıza Bey, annesi Zübeyde Hanımdır. İlköğrenimine Selanik’te […]

GAP Projesi içinde, Karakaya Barajının l80 km mansabında, Şanlıurfa ilinin Bozova ilçesine 24 km uzaklıkta Fırat Nehri üzerinde kurulan baraj. İnşaatına; 4 Kasım l983 tarihinde […]

Alm. Feuer, Fr. Feu, İng. Fire. Yüksek sıcaklık ve alev veren hızlı yanma olayı. Ateşin meydana gelebilmesi için yanabilen bir maddenin tutuşma sıcaklığında oksijen ile […]

Alm. Ackerschactelhalm, Katzenschwanz, Fr. Préle des chams, Queue-de-chat, İng. Horsetail. Familyası: Atkuyruğugiller (Equisetaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara, Kuzey, Orta ve Doğu Anadolu bölgeleri. Zemberek otu, […]

Alm. atlantischer Ozean, Fr. Océan Atlantique, İng. Atlantic Ocean. Dünyanın ikinci büyük denizi. Büyüklük bakımından Büyük Okyanustan sonra gelir. Doğusunda Avrasya ve Afrika, batısında Amerika […]

Yirminci asrın büyük kimyagerlerinden. 1885’te doğdu. Kimya öğrenimini Freiburg Üniversitesinde gördü. 1908 Breslau Üniversitesinde profesör oldu. Birinci Dünya Savaşı yıllarında (1915) memleketimize geldi. Ülkemizde akademik […]