18. Cilt

SIĞA SİNAGRİT (Dentex vulgaris) SIĞALA AĞACI (Bkz. Amber Ağacı) SİNAMEKİ (Cassia) SIĞIRCIK (Sturnus vulgaris) SİNÂN PAŞA (Çağalazâde) SIĞIRDİLİ (Bkz. Hodan) SİNÂN PAŞA (Hadım) SIĞIRKUYRUĞU (Verbascum) […]

Alm. Kybernetik (f), Fr. Cybernétique (f), İng. Cybernetics. Makina ve canlılarda, kontrol ve haberleşmenin şartlarını ve kânunlarını tespit eden bir ilim dalı. Yaşayan organizmalarla ve […]

Rusya Federasyonunun, Ural Dağlarından Pasifik Okyanusuna kadar uzanan topraklarına verilen isim. Sibirya, Kazakistan Cumhûriyeti ve Orta Asya’yı meydana getiren diğer cumhûriyetleri de ihtivâ eder. Yaklaşık […]

Alm. Zigarette (f), Fr. Cigarette (f), İng. Cigarette. Kâğıda yuvarlak şekilde sarılmak sûretiyle hazırlanmış, taşınması ve kullanılması kolay, ince kıyımlı ve yumuşak içimli tütün. Sigaranın […]

Alm. Versicherung (f), Fr. Assurance (f), İng. Insurance. Meydana gelmesi düşünülen zararların tazmini maksadıyle yapılan çift taraflı bir akit. Bu akitle sigortacı denilen kimsenin, bir […]

Alm. Scherung (f), Fr. Coupe-Circuit (m), İng. Fuse. Alternatif ve doğru akım devrelerinde kullanılan cihazları ve bu cihazlara mahsus iletkenleri, aşırı akımlardan koruyarak devreleri ve […]

Alm. Münze (f), Geldstück (n), Fr. Monnaie, pièce (f), İng. Coin. Değeri devletçe garanti altına alınmış, üzeri hakkedilmiş metal parçası, mâdenî para. Devletin damgasını taşıdığı […]

Alm. Zyklon, Wirbelsturm (m), Fr. Cyclone (m), İng. Cyclone. Basınçları eşit olan noktalar üzerinde, havanın geniş bir dönme hareketine bağlı olarak teşekkül eden, genellikle dâirevî […]

Alm. Zyklotron (n), Fr. Cyclotron (m), İng. Cyclotron. Helyum çekirdeği veya proton gibi ağırca yüklü tânecikleri, aşırı büyük gerilimler gerektirmeden yüksek hızlara çıkarmakta kullanılan, manyetik […]

Alm. Waffe (f), Fr. Arme (f), İng. Weapon, arm. İnsan ve hayvanlara karşı savunma ve taarruz için kullanılan araç. İnsanlar savaşmak ve avlanmak için kendi […]

Alm. Streitkräftel (Heer Marine, Luftwaffe), Fr. Les forces armèes, İng. The armed forces. Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine bağlı birliklerin, ayrıca bunları tamamlayan yurtiçi savunma […]

Alm. Silikon (n), Fr. Silicone (m), İng. Silicone. Silisyum, oksijen ve muhtelif hidrokarbonlar ihtivâ eden, çok sayıdaki sentetik (sun’î) polimerlerden biri. Silisyum, elektron yapısı dolayısı […]

Alm. Zylinder (m); Rolle, Walze (f), Fr. Cylindre (m), İng. Cylinder; roller (for road-making). Geometrik bir cisim. Bir dikdörtgenin bir kenarı etrâfında döndürülmesiyle elde edilir. […]

Alm. Kieselerde (f), Fr. Silice (f), İng. Silica. Silisyum dioksit (SiO2) olarak da bilinen ve tabiatta bol miktarda, serbest kuvars hâlinde veya silikatlarla birleşmiş olarak […]

Alm. Entfeuchter, Fr. Silicagel, İng. Silicagel. Silisin (SiO2) oldukça gözenekli, kristâl yapılı olmayan biçimi. Silika jeli de denir. Su camı çözeltisi asitle muâmele edilirse su […]

Alm. Silizium (n), Fr. Silicium (m), İng. Silicon. Si sembolüyle gösterilen, ametal karakterli kimyâsal bir element. Yıldız ve meteorlarda da çok bulunan silisyum, dünyâ kabuğunun […]

Alm. Silo, Gärfutterbehälter (m), Fr. Silo (m), İng. Silo. Zirâî mahsullerin daha sonra kullanmak üzere saklandığı beton, çelik, ahşap veya kargir, toprak altında veya toprak […]

Alm. Symmetrie (f), Ebenmass (n), Fr. Symétrie (f), İng. Symmetry. Birden çok eleman arasındaki ebat, şekil ve pozisyon bakımından benzerlik, ahenk. Simetri insanlığın tabiatında mevcuttur. […]

Alm. Alchimie (f), Fr. Alchimie (f), İng. Alchemy. Topraktan gümüş ve altın yapmayı gâye edinen bir büyü çeşidi. İbrânice’de “sim ye” şeklinde ve Allah’ın ismi […]

On beşinci asır müderrislerinden ve edebiyatçı. İstanbul’un ilk kâdısı büyük âlim Hızır Beyin oğludur. İsmi Yûsuf bin Hızır Bey bin Celâleddîn olup, lakabı Sinânüddîn’dir. Hoca […]

Alm. Eichhörnchen (n), Fr. Écureuil (m), İng. Squirrel. Familyası: Sincapgiller (Sciuridae). Yaşadığı yerler: Avrupa ve Kuzey Asya’nın ormanlık bölgelerinde. Afrika ve Amerika’da yaşayan farklı türleri […]

Alm. Kino (n), Fr. Cinéma (m), İng. Cinema. Bir ekran üzerine hareketli görüntüler düşürmek sûretiyle sosyal, ekonomik, kültürel konularının perdeye aktarılması ve yönetilmesi işlemi. Sinema, […]

Alm. Wegerich (m), Fr. Plantain (m), İng. Plantain. Familyası: Karnıyarıkotugiller (Plantaginaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Hemen hemen bütün Anadolu. Mayıs-eylül aylarında çiçekler açan, 10-50 cm boylarında […]

Alm. Syntigraphie, Fr. Scintigraphie, İng. Scintigraphy. Belli bir ortama verilen radyoaktif maddeyle görüntü elde etme tekniği. Sintigrafi tekniği; ileri teknolojinin tıbba kazandırdığı bu invazif olmayan […]

Alm. Sinusitis, Nebenhöhlenentzündung (f), Fr. Sinusite (f), İng. Sinusitis. Burun boşluğu çevresinde bulunan frontal (alın kemiği), sfenoid, maksilla ve etmoid kemikler içinde hava bulunan ve […]

Timar sâhibi süvâri askeri. Osmanlı ordusunun esâsı ve en büyük kısmını timarlı sipâhi denilen atlı ordusu teşkil etmekteydi. Timarlı sipâhiler kapıkulu sınıfları gibi maaşlı değildi. […]

Kelâm, mantık, usûl ve Şafiî mezhebi fıkıh âlimi. Künyesi, Ebü’s-Senâ olup, ismi, Mahmûd bin Ebî Bekir bin Hamîd bin Ahmed, lakabı Sirâceddîn’dir. 1198 yılında Âzerbaycan’da […]

Alm. Essing (m), Fr. Vinaigre, İng. Vinegar, Bilhassa yiyeceklere lezzet vermek maksadıyla kullanılan, ekşi tattaki asitik sıvı. Genel olarak meyvelerden elde edilen seyreltik alkollü çözeltilerin, […]

Alm. (Handels) Gesellschaft (f), Fr. Association, société (f), İng. Partnership. İki veya daha çok kimsenin kazanç elde etmek ve bunu paylaşmak niyet ve gâyesiyle, iktisâdî […]

Alm. Zirrhose (f), Fr. Cirrhose, İng. Cirrhosis. Karaciğer parankiması (karaciğerin vazifelerini yürüten esas kısmı)nın harâbiyeti, yeni bağ dokusunun teşekkülü ve karaciğer hücrelerinde büyüme ve sayıca […]

Alm. Seismograph, Erdbebenanzeiger (m), Fr. Sismographe (n), İng. Seismograph. Toprak hareketlerini kaydeden ve ölçen bir cihaz. Sismograf umûmiyetle zelzelenin, yer ve şiddetini, saatini, süresini kaydederse […]

Âdem aleyhisselâmdan sonra gönderilen peygamber. Âdem aleyhisselâmın oğludur. Âdem aleyhisselâmın oğullarından Hâbil ile Kâbil arasında çıkan anlaşmazlık netîcesinde Kâbil, Hâbil’i öldürünce, Allahü teâlâ, hazret-i Âdem’e, […]

Alm. Zyansäure (f), Fr. Acide (m), Cyanique, Alm. Cyanuric acid. Çok zehirli, uçucu bir sıvı. Kaynama noktası 26°C’dir. Renksiz olup, acı bâdem kokusundadır. Su ile […]

Alm. Politische ideologien (f. pl.), Fr. Doctrines (f. pl.) politiques, İng. Political doctrines. Devletin idâresinde, devletin temel kuruluşlarına istikâmet ve ruh veren düşünce akımlarına verilen […]

Alm. Politische Parteien (f. pl.), Fr. Partis (m. pl.) politiques, İng. Political parties. Meşrû ve açık bir şekilde, devlet yönetimini, iktidarı ele geçirmek gâyesiyle belli […]

Alm. Zionismus (m), Fr. Sionisme (m), İng. Zionism. Filistin dışındaki bütün Yahûdîleri “arz-ı mev’ûd” (vâd edilmiş toprak)ta, yâni Filistin’de toplamak ve sonra da hazret-i Süleyman’ın […]

Alm. Kapazität (f), Fassungsvermögen (n), Fr. Capacité (f), İng. Capacity. Bir iletkenin veya kondansatörün elektrik yükü alma kâbiliyeti. Kapasite de denilmektedir. Bir iletkene Q yükü […]

Alm. Wollkraut (n), Fr. Moléne (f) bouillon blanc, İng. Mullein. Familyası: Yüksükotugiller (Scrophulariaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Bütün Anadolu. Haziran-ağustos aylarında parlak sarı renkli çiçekler açan […]

Alm. Belagerungszustand (m), Fr. Etat (m) de Siége, İng. Martial law. Savaş, savaşı gerektirecek durum, ayaklanma, vatanın ve milletin bölünmezliğini tehlikeye düşüren hareketlerin yaygınlaşması gibi […]

Alm. Braunwurz (f), Fr. Scrofulaire (f), İng. Figwort. Familyası: Yüksükotugiller (Scrophulariaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu. 30-100 cm boylarında, mayıs-temmuz ayları arasında sarımsı-yeşil veya kahverengi çiçekler […]

Konya’da Anadolu Selçuklu Devleti zamânında yapılan bir medrese. Sultan Gıyâseddîn Keyhüsrev zamânında devlet adamı Bedreddîn Müslih tarafından 1243’te yaptırılmıştır. Medresenin mîmarı, ana eyvan kemerinin sağ […]

Alm. Serbe (m), Serbin (f), Fr. Serbes (m.pl.), İng. The Serbian People. Balkan kavimlerinden. Bir Slav boyu olan Sırplar, Slav dillerinin güney grubuna giren Sırp-Hırvat […]

Alm. Hyäne (f), Fr. Hyène (f), İng. Hyena. Familyası: Sırtlangiller (Hyaenidae). Yaşadığı yerler: Eski Dünyâ’nın sıcak bölgelerinde. Özellikleri: Çoğunlukla leş yiyen, gececi memeliler. Kuvvetli dişleriyle […]

Alm. Scandium (n), Fr. Scandium (m), İng. Scandium. Nâdir toprak metallerinden bir element. Sc sembolüyle gösterilir. Yer kabuğunda % 0,0006 nispetinde, dağılmış olarak ve demir, […]

Alm. Soda (n. f.), Fr. Soude (f), İng. Soda. Ticârî önemi olan ve temizlik maksadı ile de kullanılan kimyevî bir madde. Kimyevî formülü sodyum karbonattır. […]

Alm. Natrium (n), Fr. Sodium (m), İng. Sodium. Sembolü Na olan ve yer kabuğunda, çokluk bakımından altıncı sırada bulunan metalik bir element. Sodyum, denizlerde çözünmüş […]

Alm. Bittersüss (n), Fr. Douce-amère (f), İng. Bitter-sweet. Familyası: Patlıcangiller (Solanaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Daha çok Kuzey Anadolu’da olmak üzere Anadolu’da yaygındır. Haziran-eylül ayları arasında […]

Alm. Zwiebel (f), Fr. Olignon (m), İng. Onion. Familyası: Zambakgiller (Liliaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Anadolu’nun çoğu yerinde birçok türü tabiî olarak yayılış göstermekle berâber, kültür […]

Amuderya ile Sirderya arasındaki Soğd bölgesinde yaşayan İran asıllı bir topluluk. Doğudan gelen Hunluların baskısı üzerine ülkelerini terk ederek batıya, Karadeniz’in kuzey taraflarına göç eden […]

Alm. Kalte Fusion, Fr. fusion froide, İng. Cold fusion. Elektrokimyâsal bir pil içinde düşük basınç ve düşük sıcaklıkta gerçekleştiği ileri sürülen çekirdek kaynaşması reaksiyonu. Soğuk […]

Alm. Absorption, Fr. Absorption, İng. Absorption. Madde veya enerjinin bir ortamda kısmen yakalanması. Madde, özellikle gaz absorbsiyonunun kimyâsal işlemlerde büyük önemi vardır. Gaz absorbsiyonunda gaz […]

Alm. (Ab) kühlung (f), Fr. Réfrigération (f), refroidissement (m), İng. Refrigeration, cooiling. Isı kaybı veya sıcaklığı azaltmak. Soğutma kapasitesi birimi “ton soğutma”dır. Bir ton buzun […]

Van Gölünün batı sâhilinde bulunan Ahlat’ta, 12. asrın başlarında kurulmuş olan bir Türk devleti. 1100 senesinde Sökmen el-Kutbî tarafından kuruldu. 1207 senesinde Ahlat şehrine Eyyûbîlerin […]

Alm. Linkischkeit (f), Fr. Gaucherie (f), İng. Left-handedness. Sağ el yerine, sol eli kullanma alışkanlığına verilen ad. İki elini aynı derecede ustalıkla kullanabilen şahısların miktarı […]

M.Ö. 640-559’da yaşadığı tahmin edilen, Atinalı devlet adamı ve şâir. Yaptığı reformlarla Atina demokrasisinin temelini attığı kabul edilir. Orta halli bir âileden gelenSolon, önceleri ticâretle […]

Alm. Pelargonie (f), Fr. Pélargonium (m), İng. Pelargonium. Familyası: Turnagagasıgiller (Geraniaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Güney, Orta ve Doğu Anadolu. 14-40 cm boylarında, haziran-temmuz aylarında morumsu-pembe […]

Alm. Kiemen, Fr. Branchie, İng. Gill. Su hayvanlarının solunum organı. Suda erimiş oksijenin kana alınmasını ve kandaki karbondioksitin atılmasını sağlıyacak yapıdadır. Solunum yüzeyinin kıvrılması ve […]

Alm. Atemnot (f), Fr. Essouflement (m), İng. Breathlessness, shortness of berath. Akciğerlerin istirahatte gaz değişimini gerektiği kadar yapamaması. Solunum yetersizliği, solunumun güçlükle ve nefes darlığı […]

Osmanlı Devletinin kuruluş yıllarında Anadolu’da yetişen evliyânın ve âlimlerin büyüklerinden. İsmi Hamîd veya Hamîdeddîn’dir. Hamîd-i Aksarâyî veya Hamîd-i Kayserî diye şöhret bulmuştur. Fakat Somuncu Baba […]

Alm. Federbusch (m), Aigrette (f), Haube (f), Fr. Panache (m), aigrette (f), plumet (m), İng. Crest, aigrette; plume. Bâzı kuşların başlarında bulunan uzun tüylere verilen […]

Alm. Würstchen (n), Fr. Saucisse (f), İng. Sausage. Etin kıyılarak baharat katılması, bilâhare koyun ince barsağı veya sentetik kılıflara doldurulmasıyla elde edilen bir çeşit yiyecek. […]

Cumhûriyet devri siyâsî partilerinden. 12 Eylül 1980 harekâtından sonra siyâsî faâliyetlere son verilip partiler kapatıldı. Üç senelik bir aradan sonra siyâsî faâliyetlere müsâade edilince, ortanın […]

Alm. Sozialversicherungswesen (n), Fr. Assurances (f. pl.), sociales, İng. Social insurances. Her ülkenin çalışan vatandaşlarının sosyal güvenliklerini sağlayan, memleketin sosyal yapısına, mâlî, iktisâdî gücüne uygun […]

Alm. Sozialismus (m), Fr. Socialisme (m), İng. Socialism. Özel mülkiyeti reddeden, kollektif mülkiyeti tercih eden, liberalizmin kişiye önem veren yaklaşımını kabul etmeyen ve genel olarak […]

Alm. Soziologie (f), Fr. Sociology, İng. Sociology. Her kategoriden sosyal olayların genel karakterlerini inceleyen ve onları birleştiren münâsebetlerin ilmi. Sosyoloji diğer bir târifle insan gruplarının […]

Alm. Edelgase, Fr. Gaz nables, İng. Noble gases. Periyodik tablonun VIII A grubunu meydana getiren altı kimyâsal element. Asal veya necib gazlar olarak da bilinirler. […]

Alm. Sojabohne (f), Fr. Soja (m), İng. Soybean, soya-bean. Familyası: Baklagiller (Leguminosae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Marmara ve Doğu Karadeniz Bölgesinde ekimi yapılmaktadır. 1-1,5 m boyunda, […]

Alm. Familienname (f), Fr. Nom (m) de famille, İng. Family name. Bir kimsenin asıl adından sonra gelen ve ortak soyunu belirten kânunen mecbur âile ismi. […]

Alm. Rassenmord völkarmord, Fr. Génocide, İng. Genocide. Aynı milletten, soydan, ırktan ve dinden olan insanlardan meydana gelen bir topluluğu plânlı bir şekilde yok etme, ortadan […]

Alm. Spektroskopie (f), Fr. Spectroscopie (f), İng. Spectroscopy. Bir bütünü meydana getiren maddeleri ayırma, ortaya çıkarma. Fizikte yaygın mânâsı, bir ışımada meydana gelen dalgaların boylarını […]

Alm. Spekulation (f), Fr. Spéculation (f), İng. Speculation. Piyasada gerçekleşmesi muhtemel görülen fiyat değişikliklerinden faydalanmak gâyesiyle yapılan muâmele. Spekülatif işlemler başlıca fiyatların artacağı beklentisine dayanır. […]

Alm. Same (-n) (m), Samenflüssiakeitf, Speran, Fr. Sperma (m), İng. (tıp) Semen, (Biol) sperm. Spermatozoid denilen üreme hücrelerini ve genital bezlerin salgılarını ihtivâ eden, erkek […]

Alm. Sport (m), Fr. Sport (m), İng. Sport. İnsanların ferdî veya toplu olarak fizikî, rûhî ve düşünme kâbiliyetini kendine ve bir rakibine karşı, önceden belirlenmiş […]

İng. Stagflation, Fr. Stagflation, Alm. Stagflation. Enflâsyon ile işsizliğin bir arada görüldüğü ekonomik bunalım. Durgunluk içinde enflasyon veya enflasyon + işsizlik diye Türkçeye çevrilmeye çalışılan […]

Afrika’nın bilinmeyen yerlerini araştırmak üzere, birçok inceleme gezisi yapan ve Kongo’nun kuruluşunda rolü olan İngiliz kâşif. 28 Ocak 1841 günü İngiltere’nin Denbigh kasabasında evlilik dışı […]

Alm. Statik (f), Fr. Statique (f), İng. Statics. Cisimlerin dengesini ve kuvvetlerin cisimler üzerindeki tesirlerini inceleyen mekanik dalı. Duran bir cismin dengede olduğu kabul edilir. […]

Alm. Talgsäure (f), Fr. Acide (m), Stéarique, İng. Stearic acid. CH3 (CH2)16 COOH formülüyle gösterilen doymuş bir yağ asidi. Çoğu hayvan ve bitkiden elde edilen […]

Alm. Stenographie, Kurzschrift (f), Fr. Sténographie (f), İng. Stenograph. Alfabenin harfleri, noktalama işâretleri, kelimeleri yerine semboller ve kısaltmalar kullanan çabuk yazma sistemi. Yazılar yakın, küçük […]

Alm. Entkeimung (f), Fr. Stérilisation (f), İng. Sterilization. Mikroorganizmalara uygulanan, bakteri ve mantar sporları da dâhil olmak üzere her türlü canlı mikroorganizmaları tahrip eden ve […]

Alm. Hörrohr, Stethoskop (n), Fr. Stéthoscope (m), İng. Stethoscope. Solunum, dolaşım ve sindirim sistemlerinin durumlarını akustik yolla incelemeye yarayan tıbbî âlet. Stetoskop ilk olarak 1816 […]

Alm. Strategie, Fr. Stratégie, İng. Strategy. Bir milletin veya milletlerin savunmasında askerî, siyâsî, ekonomik ve manevî güçleri bir arada kullanma ve düzenleme sanatı. Strateji, kelimesi […]

Alm. Streptomyzin (n), Fr. Stremtomycine (f), İng. Streptomycin. Streptomyces griseus adlı mantardan elde edilen, aminoglikozitler grubundan olan, birçok mikroorganizmaya tesirli olan bir antibiyotik. Streptomycin bakterilerin […]

Alm. Strychnin (n), Fr. Strychnine (f), İng. Strychnine. Organik hücreleri bozarak harâb eden zehirli bir alkoloid. Az miktarda kullanıldığında tıpta ilâç olarak istifâde edilir. Striknin […]

Alm. Wasserglas (n), Fr. Verre (m), soluble, İng. Waterglass. Yüzde 20 ilâ 50 arasında sodyum silikat ihtivâ eden çözelti. Sodyum silikat, silis, sodyum sülfat ve […]

Alm. Wasserhelm (m), Fr. Utriculaire (f), İng. Bladdewort. Familyası: Lentibulariaceae. Türkiye’de yetiştiği yerler: İç Anadolu’da tatlı sularda. Tatlı sularda yaşayan, köksüz, yaprakları iplik şeklinde parçalanmış […]

Alm. Wassersportarten (m. pl.), Fr. Sports (m. pl.) nautiques, İng. Aquatic sports. Açık denizde, havuzda, nehir ve göllerde değişik gâyelerle yapılan sporlara verilen isim. Su […]

Alm. Wasserwaage (f), Fr. Niveau (m) d’eau, İng. Water-level. Yataylığı temin etmekte kullanılan bir kontrol âleti. En çok sudan istifâde edilerek yapıldığı için bu adı […]

Türk devlet ve siyâset adamı. 1903’te Şam’da doğdu. Galatasaray Lisesini ve İstanbul Hukuk Mektebini (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini) bitirdi (1926). İstiklâl Savaşından sonra kurulan Türk-Yunan […]

Türk-İslâm devletlerinde askerî bir ünvan. Subaşı, Büyük Selçuklularda çok önemli bir ünvân olup, başkomutan yardımcısı, vekili olarak başkomutanlığı üstlenen kişi bu ünvânla anılırdı. Türkiye Selçuklularında […]

Alm. Sublimierung (f), Fr. Sublimation (f), İng. Sublimation. Kimyâda, bir katı maddenin sıvı hâle geçmeden direkt gaz veya buhar hâline (bâzan buhar hâlinden tekrar katı […]

Alm. Subvention, Fr. Subvention, İng. Subsidy, subvention. Özel gâyeli mâli yardım. Sübvansiyonlar devlet bütçesinden belli iktisâdî ve sosyal hedeflere ulaşmak gâyesiyle verilir. Yardımı alan genellikle […]

Alm. Schuld (f), Vergehen, Delikt (n), Sunde (f), Fr. Faute (f), Delit (m), Péché (m), İng. Fault, Crime, Sin. Hukuk nizâmı içinde, cezâlandırılmış fiil, hareket; […]

Alm. Wurst (f), Fr. Saucisse (f), İng. Sausage. Kıyılıp içine baharat katılarak yoğrulan etin, kurutulmuş sığır ince barsağına doldurulmasıyla yapılan bir çeşit yiyecek. Dünyâ standartlarında […]

On yedinci yüzyılın sonlarıyla 18. yüzyılın başlarında Türkistan’da yetişmiş olan evliyâdan. Yaşadığı bölgenin dil ve lehçesiyle söylediği güzel şiirlerinde insanlara İslâm dîninin emir ve yasaklarını […]

Bizans İmparatorluğuyla İslâm devletleri arasındaki müstahkem sınır bölgelerine verilen ad. Bu bölgeler Tarsus’tan Toros Dağları boyunca Malatya’ya oradan da Fırat’a kadar uzanırdı. Hazret-i Ömer’in halîfeliği […]

Tasavvufta, Ebû Hafs Ömer bin Muhammed Şihâbüddîn Sühreverdî ve talebelerinin tâkip ettikleri yol, tarîkat. 1145 (H.539) senesinde İran’ın Sühreverdî bölgesinde doğan Şihâbüddîn Sühreverdî, Ebü’n-Necîb Sühreverdî’nin […]

Semâvî kitapların sayfa (forma) olarak gönderilenlerine verilen isim. Allahü teâlâ, Mûsâ aleyhisselâma gönderdiği Tevrat, Dâvûd aleyhisselâma gönderdiği Zebur, Îsâ aleyhisselâma gönderdiği İncil ve Peygamber efendimiz […]

Alm. Sucussäure, Fr. Acide succinique, İng. Succinic acid. Kehribarda % 3-8 nispetinde bulunan organik bir bileşik. Diğer reçinelerde, fosilleşmiş ağaçlarda ve ekseri bitkilerde de bulunur. […]

Mısır’daki Şiî-Fâtımî Devletine bağlı bir Arap hânedânı. 1038-1168 yılları arasında Hadramut’tan Mekke’ye kadar Yemen ve Asir bölgesine, tamâmen hâkim oldular. Yemen, Abbâsî hilâfet merkezi olan […]

İslâm halifelerinden, sultanlarından, Türk beylerinden yirmi altısının adı. İkişer tane Anadolu Selçuklu, Candarlı, Eşrefli, Karahanlı, Mengücüklü, Osmanlı, Safevî; birer tâne de Bengal Sultanlığı, Büyük Selçuklu, […]

On beşinci asır Türk edebiyatının meşhur Mevlid şâiri. Bursa’da doğduğu bilinmesine rağmen, doğum târihi bilinmiyor. Halk arasında “Süleyman Dede” diye de anılır. Kendisi Birinci Murâd […]

Son devir din âlimlerinden. 1888 (H.1304) yılında şimdi Bulgaristan’da olan Silistre kasabasının Ferhatlar köyünde dünyâya geldi. Soyu, Fâtih Sultan Mehmed Han tarafından, Tuna vâlisi olarak […]

Osmanlı eğitim ve edebiyatçısı. 1866 yılında İstanbul’da doğdu. Babası Müşir Süleyman Hüsni Paşadır. Sâmi Bey, 1889’da Mekteb-i Mülkiyye-i Şâhâneyi bitirip, Bursa ve Bağdat idâdi (lise) […]

Alm. Sultan (in f) (m), Fr. Sultan (e f) (m), İng. Sultan, sultana. İslâm devletlerinde hükümdara verilen ünvan. “Pâdişâh, hâkan, han, hükümdar” mânâlarındadır. Sultan tâbiri, […]

Anadolu Selçuklu Sultanı Alâeddîn Keykubâd tarafından Konya-Aksaray ve Kayseri- Sivas yolları üzerinde yapılan iki kervansarayın ismi. Konya-Aksaray karayolu üzerindeki Sultan Han, Aksaray’a 33 km mesâfede, […]

On üçüncü yüzyıl mutasavvıf ve şâirlerinden. 1226’da eski ismi Lârende olan Karaman’da doğdu. Hazret-i Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin oğludur. Annesi Gevher Hâtundur. Babası hazret-i Mevlânâ çok […]

İç Anadolu bölgesinde, Erciyes Dağının güneybatısındaki Develi Ovasının en alçak bölümünde yer alan su birikintisi. Geniş mânâda Yay, Camız, Söbe ve Çöl göllerine ve çevrelerindeki […]

Alm. Gerbersumach (m), Fr. Sumac, İng. Sumac. Familyası: Antepfıstığıgiller (anacardiaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Ege, Akdeniz bölgesi, Doğu Anadolu. 2-3 m boylarında, kışın yapraklarını döken, çalı […]

Alm. Künstliche Atmung und Herzmassage, Fr. Respiration artificielle et message de coeur, İng. Artificial respiration and heart massage. Kendi kendine solunumun olmadığı durumlarda, akciğerlerin havalandırılmasını […]

Alm. Ventil (n), Verschlussdeckel (m), Fr. Soupape (m), İng. Valve. Sıvıların ve gazların, borulardan ve deliklerden geçişini ayarlayan bir makina parçası. Supaplara uygun şekilde kumanda […]

Suriye ve havâlisinde Sultan Melikşâh’ın kardeşi Tutuş tarafından kurulan bir Selçuklu hânedânı. Suriye Fâtihi Emir Atsız’ın Kâhire yakınlarında Fâtımîler karşısında mağlûbiyeti sırasında öldüğü zannedilince, Sultan […]

Alm. Sesam (m), Fr. Sésame (m), İng. Sesame. Familyası: Susamgiller (Pedaliaceae). Türkiye’de yetiştiği yerler: Batı ve Güneybatı Anadolu’da yetiştirilir. Bir metre boyunda, yağ veren bir […]

Alm. 1. Krone (f), 2. Kopfputz (m), (einer Braut), 3. Kopfbedeckung (f), (der Derwische), 4. Blumenkrone, Korolla (f), Fr. 1. Couronne (f); Coiffure (f), (des […]

Hindistan’daki Gürgâniye türbelerinden en meşhuru. Egre/Agra şehrinde Cumma/Yamuna Nehri kenarında beyaz mermerden yapılmış çok muhteşem bir sanat âbidesidir. Tâç Mahal Türbesi, Gürgâniye hükümdarlarından Şah Cihan’ın […]

Alm. Thron (m), Fr. Tröne (m), İng. Throne. Hükümdarların merâsim günlerinde ve resmî kabullerde oturdukları, değerli taş ve mâdenlerle süslenmiş büyük makam koltuğu, sedir. Mısır, […]

İstanbul’da ilk rasathâneyi kuran astronomi, matematik ve hadis âlimi. İsmi, Muhammed bin Mâruf bin Ahmed Râsıd-üş-Şâmî olup, lakabı Takiyyüddîn’dir. Takiyyüddîn Râsıd diye meşhur oldu. 1525 […]

Alm. Kalender (m), Fr. Calendrier (m), İng. Calendar. Zamânı; sene, ay, hafta, gün ve saat gibi sâbit bölümlere ayıran; dînî-millî gün ve bayramları gösteren cetveller. […]

Alm. Verfügung (-sgewalt), Nutzniessung (f); Besitz (m), Fr. Disposition; possession, propriété (f), İng. Disposal, possession. Herhangi bir şeyi dilediği şekilde kullanma hakkı, kullanım yetkisi; para […]

Alm. Hase (m), Fr. Lièvre (m), İng. Rabbit, Hare. Familyası: Tavşangiller (Leporidae). Yaşadığı yerler: Antarktika hâriç, hemen hemen bütün dünyâda. Yabâni olanları dağlarda, kırlarda yaşar. […]